Coraz więcej osób i par zaczyna dobrowolnie angażować się w związki, w których partnerzy uzgadniają między sobą rezygnację z monogamii. Dlatego terapeuci EFT muszą uważać, aby nie zakładać, że ich klienci opowiadają się za tradycyjnym, heteronormatywnym modelem ścisłej monogamii. W przypadku związków między mężczyznami szukającymi partnera tej samej płci, wielu z nich (choć na pewno nie wszyscy) uzgadnia różne formy rezygnacji z monogamii w określonych momentach życia pary. Formy te obejmują np. obu partnerów uprawiających za obopólną zgodą, osobno lub razem, przypadkowy seks z innymi mężczyznami czy różne formy poliamorii, nasycone znacznym poziomem emocjonalnej intymności. W tym artykule skupię się na najczęstszej formie niemonogamicznych („otwartych”), intymnych relacji między mężczyznami, z którą spotkałem się w swojej pracy. Chodzi o sytuację, gdy jeden lub obaj partnerzy angażują się razem lub osobno w przypadkowy seks z innymi mężczyznami.
Ważne jest, by wiedzieć, że w niemonogamicznych związkach między mężczyznami istnieją zazwyczaj wspólnie uzgodnione „zasady” seksu pozarelacyjnego. Andrews (2014, s. 40) stwierdził, że w jego doświadczeniu pracy terapeutycznej: „Wielu mężczyzn nieheteronormatywnych, którzy uprawiali seks poza związkiem, robiło to zgodnie z wyraźną umową z partnerem, która nakreślała znaczenie takich kontaktów i tego, jakie zachowania były akceptowalne, a jakie nie.” Partnerzy mogą np. uzgodnić, że nie będą mieli takich kontaktów seksualnych w ich wspólnym domu, jeśli mieszkają razem. Często zdarza się, że partnerzy oczekują, że te pozazwiązkowe kontakty seksualne będą pozbawione zaangażowania emocjonalnego, zwłaszcza, gdy mają miejsce tylko między jednym z nich a innymi mężczyznami. Aby uniknąć potencjalnych komplikacji w postaci zaangażowania emocjonalnego, partnerzy mogą uzgodnić, że owe spotkania powinny mieć ściśle jednorazowy charakter, co oznacza, że nie wolno się spotykać ponownie z tym samym mężczyzną. Partnerzy mogą również zdecydować, że powinni w pełni ujawniać sobie nawzajem szczegóły swoich intymnych pozazwiązkowych spotkań, natychmiast po tym, gdy miały one miejsce. Inne pary przyjmują zasadę „Nie pytaj, nie mów” i godzą się na zachowanie ich w tajemnicy przed sobą nawzajem.
Inną powszechną formą niemonogamii jest sytuacja, w której partnerzy wspólnie uprawiają seks z jednym lub kilkoma innymi mężczyznami (seks w trójkącie lub grupowy). Mogą być oni umówieni co do tego, jak często może mieć to miejsce z tymi samymi mężczyznami. Może również istnieć uzgodniony plan dotyczący tego, czy spotkanie powinno się zakończyć, jeśli jeden z partnerów czuje się pominięty, na przykład, gdy przypadkowy partner jest bardziej skupiony na drugim z nich.
Terapeucie, który ma niewielkie lub żadne doświadczenie w pracy z parami niemonogamicznymi, w tym z mężczyznami w związkach intymnych, może być trudno wyobrazić sobie, że przypadkowy seks z innymi partnerami mógłby stanowić zdrową część tych relacji. Jednak, zastanawiając się nad własnym szkoleniem zawodowym, Andrews (2014, s. 40) wyjaśnia, że „… wiele z tego, czego nauczyłem się podczas studiów z zakresu terapii par i rodzin, nie zapewniało odpowiednich sposobów myślenia o tym, jak niemonoigamia mogłaby współistnieć z wyrażaniem zaangażowania, przynależności i bezpieczeństwa emocjonalnego.” (Podkreślenie autora artykułu.)
Ponadto, po dokonaniu przeglądu dotychczasowych badań z tego obszaru, Allan i Westhaver (2018) doszli do wniosku, że niemonogamiczni i monogamiczni nieheteronormatywni mężczyźni nie różnią się między sobą pod kątem stylów przywiązania czy poziomu satysfakcji ze związku.
Z mojego doświadczenia klinicznego wynika, że pozazwiązkowy seks może wzmocnić relacje między mężczyznami, pod warunkiem, że mają już zbudowaną silną więź ze sobą nawzajem. To ważne zastrzeżenie podkreśla przekonanie, że nie-monogamia wiąże się zarówno z potencjalnymi zagrożeniami, jak i korzyściami. Jeśli więź między partnerami nie jest dobrze ugruntowana lub jest nadszarpnięta, pozazwiązkowe kontakty seksualne mogą ją poważnie osłabić. Partnerzy muszą być w stanie uzgadniać jasne zasady dotyczące ich seksualnego i emocjonalnego zaangażowania w kontakty z innymi mężczyznami oraz tego, ile ujawniają sobie nawzajem na temat takich oddzielnych spotkań. Muszą być również w stanie przestrzegać wspólnie ustalonych zasad. Ich nieprzestrzeganie może zostać uznane za zdradę i wiązać się z utratą zaufania. Z drugiej strony, tam gdzie istnieje silna więź, uzgodniony seks pozazwiązkowy może wzbogacić związek, pozwalając partnerom na swobodę odkrywania i wyrażania swojej seksualności poza granicami ich pierwotnego związku, w ramach jasnej umowy, której obaj partnerzy konsekwentnie i z szacunkiem przestrzegają. Z moich obserwacji klinicznych wynika, że tak zarządzany dar niewyłączności seksualnej może w rzeczywistości wzmocnić zaufanie i poczucie bezpieczeństwa między partnerami.
Przybliżę to w oparciu o krótki opis przypadku ukazujący moją pracę z parą zróżnicowaną rasowo i kulturowo.
„David” (37 lat) i „Mustafa” (34 lata) są w związku od dziesięciu lat, a od ośmiu mieszkają razem. Pracowałem z nimi na sesjach co dwa tygodnie przez sześć miesięcy.
Podczas naszych wstępnych sesji obaj opisali swój związek jako dość bezpieczny na przestrzeni dekady bycia razem, chociaż żaden z nich nie czuł się zbyt blisko drugiego emocjonalnie. Opisali swoją relację seksualną jako przewidywalną i niezbyt satysfakcjonującą. Dwa lata przed przyjściem na terapię zdecydowali się otworzyć związek, aby obaj mogli doświadczyć bardziej urozmaiconego i bogatszego życia seksualnego. W ich przypadku otwarcie związku oznaczało, że obaj mogą uprawiać seks z innymi mężczyznami osobno lub razem. Jedyną ogólną „zasadą”, jaką ustalili w tym czasie, było to, że żaden z nich nie powinien robić niczego, co mogłoby zagrozić ich związkowi. Jednak zmiana na nie-monogamiczną formułę relacji wkrótce spowodowała poważne napięcia w ich związku, które doprowadziły ich do podjęcia terapii. Chociaż to Mustafa zainicjował ideę otwartego związku, szybko stało się jasne, że Davidowi łatwiej było znaleźć dla siebie innych partnerów seksualnych. Mustafa odniósł mniejszy sukces, ponieważ jako imigrant i osoba o innym kolorze skóry doświadczył rasistowskiej wrogości i odrzucenia w internetowych aplikacjach randkowych. Pojawiły się również tarcia między Mustafą a Davidem. Było to spowodowane niechęcią Davida do ujawniania Mustafie informacji na temat jego kontaktów seksualnych z innymi mężczyznami oraz tym, że Mustafa był przekonany, że David zbliżył się emocjonalnie i seksualnie do ich wspólnego partnera „Stevena”. To zaczęło, według Mustafy, stwarzać poważne zagrożenie dla ich związku. Mustafa czuł się bardzo przygnębiony, ponieważ z jego perspektywy mógł stracić znacznie więcej niż David, gdyby związek się rozpadł. W przeciwieństwie do niego, David miał rodzinę i więcej bliskich przyjaciół, do których mógł się zwrócić.
Ich historie więzi ujawniły wiele ważnych informacji. Mustafa był wielokrotnie wykorzystywany seksualnie przez przyjaciela rodziny w swoim kraju pochodzenia, gdy miał zaledwie 11 lat. Sprawca powiedział mu, że ukarze Mustafę, jeśli powie komukolwiek z rodziny. Mustafa nie mógł też ujawnić swojej orientacji seksualnej rodzinie, ponieważ tam, gdzie mieszkali, seks między mężczyznami jest poważnym przestępstwem. Dlatego zdecydował się wyemigrować, aby poznać i zintegrować swoją tożsamość seksualną gdzie indziej. Z powodu tych traumatycznych doświadczeń skrytość Davida w ich związku wywołała w Mustafie niepokój, strach i niepewność.
David opisał dorastanie w rodzinie, w której ojciec był emocjonalnie odcięty a matka dawała mu jedynie wybiórcze wsparcie emocjonalne. Kiedy był nastolatkiem, jego rodzice byli bardzo zajęci jego starszą siostrą, która uzależniła się od narkotyków. David czuł, że musi być odnoszącym sukcesy, idealnym synem, aby zostać zauważonym i docenionym. Nadal czuł pewien wstyd związany ze swoją seksualnością, ponieważ jego rodzice raczej ją tolerowali niż akceptowali. Ogólnie rzecz biorąc, jego doświadczenia rodzinne sprawiły, że bał się krytyki i łatwo go było zawstydzić. W rezultacie David pragnął potwierdzenia swojej wartości ze strony innych ludzi, w tym partnerów seksualnych, których poznał odkąd on i Mustafa otworzyli swój związek.
Brak porozumienia w tych kwestiach doprowadził do powstania negatywnego cyklu, w którym Mustafa był osobą domagającą się, a David wycofującą. Odmowa Davida, by podzielić się szczegółami swoich kontaktów seksualnych lub otwarcie mówić o swoich uczuciach do Stevena, wywoływała gniewny protest Mustafy. David wycofywał się wtedy, czując się przytłoczony niepewnością Mustafy, zawstydzony jego krytyką i wrogością.
Ich negatywny cykl został złagodzony przez to, że zgodzili się tymczasowo „zamknąć” swój związek (tj. powrócić do monogamii) i ponownie ocenić tę decyzję w późniejszym terminie. Stworzyło to ważne dla nich poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji na wczesnym i środkowym etapie terapii (zarówno na Etapie 1, jak i 2 modelu EFT). Następnie, każdy z nich zaczął badać potrzeby przywiązaniowe własne i drugiej strony w sposób, w jaki nie robili tego wcześniej w związku. Mustafa potrzebował poczuć, że jego relacja z Davidem jest całkowicie bezpieczna. W tym celu Mustafa potrzebował, aby David zaufał mu na tyle, by dzielić się z nim szczegółami swoich spotkań seksualnych z innymi mężczyznami oraz, co ważniejsze, aby zapewnił Mustafę, że Steven nie stanowi zagrożenia dla ich związku. Głównym pierwotnym uczuciem, które się pojawiło, był strach, że David go opuści. David ze swojej strony zdał sobie sprawę, że potrzebował więcej uprawomocnienia od Mustafy, jeszcze zanim otworzyli związek. Jego poszukiwanie potwierdzenia u innych partnerów seksualnych, zwłaszcza u Stevena, uświadomiło mu głęboką potrzebę bycia afirmowanym przez Mustafę, jego partnera życiowego. Jego pierwotną emocją było głębokie pragnienie, by Mustafa akceptował go i kochał bezwarunkowo.
Otwarcie związku wywołało zatem kryzys relacji między Davidem i Mustafą, ujawniając miejsca krzyżowania się ich wcześniej nieuświadomionych i niezaspokojonych potrzeb związanych z przywiązaniem. Poprzez proces pełnego doświadczania i wyrażania swoich pierwotnych emocji oraz komunikowania sobie nawzajem swoich potrzeb w terapii, byli w stanie znacznie wzmocnić swoją więź.
Dwa miesiące przed zakończeniem terapii obaj mężczyźni postanowili ponownie otworzyć swój związek, ale z dużo bardziej klarownymi zasadami, zbudowanymi na wspólnym uznaniu priorytetu więzi między nimi. Postanowili ograniczyć swój pozarelacyjny seks do spotkań, w których uczestniczyli wspólnie i unikać emocjonalnego zaangażowania z innymi mężczyznami, nie uprawiając seksu z tą samą osobą więcej niż kilka razy. W związku z tym dokonali jasnego wyboru, że chcą być emocjonalnie monogamiczni, a seksualnie niemonogamiczni, ale wyłącznie w obecności drugiego. Chcieli też bardziej skupić się na własnym związku seksualnym niż na seksie poza nim.
W momencie kończenia terapii, ich wzajemne ożywienie seksualne i nowe zasady współżycia z innymi mężczyznami umożliwiły im wzmocnienie związku. Obaj osiągnęli podczas terapii sukces, którego podstawą było znacząco zwiększone bezpieczeństwo, zaufanie i emocjonalna intymność w ich związku.
To studium przypadku podkreśla złożoność nie-monogamii w związkach intymnych, w szczególności między nieheteronormatywnymi mężczyznami, oraz stopień, w jakim przypadkowy seks poza relacją może ją wzbogacać lub osłabiać. Terapeuci muszą zatem zdobywać wiedzę i być otwarci, gdy spotykają związki jednopłciowe lub inne pary, które nie są monogamiczne.
Autorem artykułu jest: Kieran O’Loughlin, PhD – członek Melbourne Community for EFT oraz Australijskiej Federacji Psychoterapii i Doradztwa
Artykuł został oryginalnie opublikowany po angielsku w newsletterze ICEEFT nr 55, jesień 2022. Tłumaczenie za zgodą ICEEFT (Międzynarodowe Centrum Doskonałości w EFT).
Przetłumaczyła Małgorzata Pogorzelska – seksuolog kliniczny PTS i psychoterapeuta CBT, certyfikowana terapeutka EFCT, superwizorka aplikantka EFCT
Korekta Beata Zielińska-Rocha i Kamila Każmierczak
Bibliografia:
Allan, R., & Westhaver, A. (2018). Attachment theory and gay male relationships: a scoping review. Journal of GLBT Family Studies 14, 4: 295-316.
Andrews, P. (2014). How gay men make decisions about the place of extra-relational sex in their committed relationships. Psychotherapy in Australia 20, 3:40-47.
