Odegrania są kluczową interwencją prowadzącą do zmiany struktury związku. W terapii indywidualnej, par i terapii rodzin EFT nazywamy je również „zaangażowanymi spotkaniami”. Te interpersonalne spotkania to specyficzne dialogi, budowane przez terapeutę w przewidywalny sposób w Ruchu 3 Tanga EFT. We wszystkich modalnościach EFT, „zaangażowane spotkania” są niezbędne w procesie budowania korektywnych doświadczeń emocjonalnych, które prowadzą do trwałej zmiany.
Dzisiejszy artykuł z cyklu „Narzędziownik” dotyczy Ruchu 3 Tanga EFT, którego poszczególne składowe zostały zilustrowane za pomocą angielskiego akronimu SHAPE (kształt, kształtować przyp. tłum.). Przewidywalny sposób kształtowania spotkań jest niezawodnym przewodnikiem po zadaniu, które w odczuciu wielu terapeutów i klientów jest początkowo onieśmielające.
Terapeuci EFT polegają w procesie terapii na dwóch założeniach nauki o więzi. Pierwszym jest założenie, że emocje, cel i główny czynnik zmiany w EFT, to procesy intrapsychiczne i interpersonalne, które można wykorzystać w procesie kreowania zmiany. Drugie założenie mówi, że zmiana jest w swej naturze procesem interpersonalnym – kształtują ją komunikaty emocjonalne wysyłane i odbierane w dialogu z drugą osobą. Przyjąwszy założenie interpersonalnej natury wydarzeń prowadzących do zmiany w EFT, narzędzia opisane przez akronim SHAPE są przydatne i wnoszą głębię oraz ożywienie do procesu kształtowania zmiany.
Proces tworzenia odegrań został zilustrowany poniżej za pomocą akronimu SHAPE na przykładzie Mayi, dorosłej klientki zmagającej się z lękiem przed oceną w relacjach z innymi. W trakcie procesu terapii, w którym Maya zmaga się ze zbudowaniem lepszej relacji z matką, która jest jednym z kluczowych dla niej źródeł wsparcia, na powierzchnię wypływa niepokojący obraz z dzieciństwa.
RUCH 3 TANGA EFT – aranżuj Zaangażowane Spotkanie (odegranie)
Cytaty poniżej są wypowiedziami terapeuty, często formułowanymi w pierwszej osobie (tzw. proxy voice).
Mikro-ruch 1 – Uprość i wyostrzyj przekaz do odegrania (ang. Simplify, Sharpen).
Przerażałaś mnie mamo – byłaś głośna i rozzłoszczona, a ja byłam zupełnie sama – przerażona i sama. Nie było cię przy mnie!
Mikro-ruch 2 – Uwypuklij w przekazie doświadczenie emocjonalne (ang. Heighten).
RISSSSC: przywołaj bodziec wyzwalający oraz uchwyt emocjonalny zawarty w słowach klienta, mów spokojnie, prostym, konkretnym językiem.
Krzyczysz: ja taka samotna, taka przestraszona, chowam się pod łóżkiem z obawy przed twoją złością i osądem.
Mikro-ruch 3 – Zapowiedz spotkanie z drugim (ang. Anticipate).
Czy możesz zamknąć oczy i przywołać obraz mamy? Jak wygląda? Co się pojawia w środku kiedy widzisz wyobrażenie mamy? Czy możesz sobie wyobrazić, że jej mówisz: „Byłam taka przerażona kiedy krzyczałaś, czułam się samotna i obawiałam się twojej złości i osądu.”
Mikro-ruch 4 – Pokieruj klienta do wypowiedzenia przekazu (ang. direct client to Present message).
Powiedz jej teraz: „Przerażałaś mnie mamo – byłaś głośna i rozzłoszczona, a ja była całkiem sama – przerażona i samotna, a ciebie przy mnie nie było!”
Mikro-ruch 5 – Zaangażuj – zaangażuj ponownie, ponownie ukierunkuj, podziel na mniejsze porcje (ang. Engage).
Jeśli klient się waha z obawy, że mama poczuje się źle, podziel przekaz na mniejsze porcje.
Trudno jest ci jej to powiedzieć kiedy wyobrażasz ją sobie smutną i zawstydzoną. Czy możesz jej powiedzieć: „Kiedy widzę twoje zawstydzenie, jest mi bardzo trudno powiedzieć ci jak bardzo mnie przerażasz.”?
RUCH 4 TANGA EFT – przetwarzaj (procesuj) Zaangażowane Spotkanie (odegranie)
Przetwórz z klientem, powtórz sedno przekazu:
Jak to jest to mówić? Co się dzieje u ciebie w środku kiedy mówisz: „Mamo, przerażałaś mnie – byłaś głośna i zezłoszczona a ja byłam zupełnie sama. Ukrywająca się i samotna!”?
Dowiedz się, jaką reakcję drugiej strony klient sobie wyobraża i przetwórz to wyobrażenie:
Jak ci się wydaje, jakie to jest dla mamy kiedy słyszy jak córka tak odważnie jej teraz mówi: „Mamo, przerażałaś mnie – byłaś głośna i zezłoszczona, a ja byłam zupełnie sama. Ukrywająca się i samotna!”?
Ponieważ wszystkie Ruchy Tanga EFT są zorientowane na korektywne doświadczenia emocjonalne, które są kształtowane poprzez dialog interpersonalny w Ruchu 3 Tanga, narzędzia prezentowane w niniejszym artykule zakładają biegłość terapeuty w posługiwaniu się pozostałymi Ruchami Tanga. Pozostałe Ruchy Tanga zapewniają wsparcie dla Ruchu 3 – zaangażowanego spotkania / odegrania.
To oznacza, że potrzebujesz dobrze naostrzonych narzędzi pomagających Odzwierciedlić Proces w Tu i Teraz (Ruch 1), w tym świadomości związku pomiędzy typowymi zagrażającymi więzi bodźcami wyzwalającymi a reaktywnymi zachowaniami (tendencją do działania). Musisz również upewnić się, że jesteś biegły w wykorzystywaniu narzędzi związanych ze Składaniem Elementów Emocji i łączeniu ze sobą owej szybko płynącej kaskady emocji: sygnałów zagrażających więzi, pobudzenia w ciele, nadawania znaczeń oraz reaktywnych emocji i impulsów do działania. Powiązanie tych elementów w celu dotarcia do rdzennego lęku przywiązaniowego i uwypuklenia go jest kluczowym narzędziem w Ruchu 2 Tanga EFT ponieważ lęk ten pozostaje często niedostrzeżony w kaskadzie szybko rozwijającego się procesu samo ochrony.
W celu zmaksymalizowania korektywnego doświadczenia emocjonalnego Ruchu 3, zrób Ruch 4 Tanga – przetwarzaj wpływ doświadczenia kontaktu interpersonalnego. Odegranie jest najpierw przetwarzane z osobą dzielącą się czymś, a następnie z odbiorcą przekazu, realnym lub wyobrażonym. Najczęściej zapraszamy osobę robiącą odegranie, do zauważenia wewnętrznego doświadczenia, do pozostania w nim i powiedzenia tego drugiej osobie na głos oraz podzielenia się tym doświadczeniem. Następnie, po zakończeniu wolnego, ukierunkowanego procesu sprawdzenia doświadczenia dzielenia się, zapraszamy tego, kto słuchał do podzielenia się swoim doświadczeniem słuchania. Jeśli odbiorca jest figurą wyobrażoną, jak to się dzieje na sesjach indywidualnych EFT, przetwarzamy wyobrażoną reakcję tej osoby. Pogłębienie doświadczania emocjonalnego w Ruchu 4 jest najskuteczniejsze, kiedy terapeuta wielokrotnie powtarza rdzeń przekazu z odegrania.
Ruch 5 Tanga EFT – Integracja i Uprawomocnienie – zawiera w sobie świętowanie, integrowanie oraz podsumowanie korektywnych doświadczeń emocjonalnych i konsoliduje odegranie z procesem zmiany w kliencie. Ma to miejsce zarówno w terapii indywidualnej, par, jak i rodzin.
Narzędzia opisane w tym artykule zostały poniżej zilustrowane na przykładzie odegrania z sesji indywidualnej oraz w innym miejscu tego wydania biuletynu w mojej recenzji sesji terapii rodzin prowadzonej przez dr T.Y. Wong [biuletyn ICEEFT nr 52 przyp. tłum.]. Przykłady pochodzą z sesji indywidualnej i sesji z rodziną, jednak narzędzia mają zastosowanie również w sesjach z parami.
Zaangażowane spotkanie z wyobrażonym drugim, którego klient bardzo boi się spotkać:
George (nie jest to jego prawdziwe imię), identyfikuje się jako osoba neuroróżnorodna. Jest białym mężczyzną przed pięćdziesiątką, który dorastał w Ameryce Południowej i wrócił do Kanady jako nastolatek. Spędził jakiś czas w więzieniu, ponieważ został uznany za winnego śmierci przyjaciela, który zginął w wypadku samochodowym spowodowanym przez Georga będącego pod wpływem substancji psychoaktywnych. Kilka dekad później, w okresie żałoby po rozstaniu z wieloletnią partnerką, George zdecydował się na terapię, aby zmierzyć się ze skutkami traum, których skutki wydawały się blokować mu osiąganie celów. Poza traumą pobytu w więzieniu, w otoczeniu wrogich mu ludzi, którzy nie życzyli mu dobrze, ciążyła mu odpowiedzialność za śmierć przyjaciela. George zmagał się również z innymi traumami i doświadczeniami związanymi ze śmiercią. Od wielu lat bardzo się bał, że przypomni sobie, jak wyglądał jego przyjaciel po wypadku.
Sześć pierwszych godzin terapii zawierało kilka odegrań z przyjacielem za jego życia. Potem nastąpiło pierwsze spotkanie z wyobrażeniem martwego przyjaciela na miejscu wypadku. Poniżej znajdują się słowa terapeuty, który buduje zaangażowane spotkanie z wyobrażonym drugim – większość wypowiedzi to odzwierciedlenia w pierwszej osobie mające na celu wzmocnienie doświadczania klienta w tu i teraz.
RUCH 3 TANGA EFT – aranżuj Zaangażowane Spotkanie (odegranie)
Mikro-ruch 1 – Uprość i wyostrzyj przekaz do odegrania (ang. Simplify, Sharpen).
Terapeuta: Od wielu lat jestem przerażony wizją zmierzenia się z tym co się wydarzyło! Wiem, że doświadczyłeś gigantycznej traumy. Przepełnia mnie przerażenie! Od wielu lat blokuję wszelkie możliwe wspomnienia tamtej nocy.
Mikro-ruch 2 – Uwypuklij w przekazie doświadczenie emocjonalne (ang. Heighten). Wykorzystaj RISSSSC.
Terapeuta: Zawsze chciałem być osobą, która nie wyrządza zbyt wielu szkód w świecie – która nie krzywdzi innych ludzi… A jestem odpowiedzialny za twoją śmierć. Prowadziłem tamten samochód! Widzę cię tam, leżącego na ziemi i jest mi okropnie przykro!
Mikro-ruch 3 – Zapowiedz spotkanie z drugim (ang. Anticipate).
Terapeuta: Czy możesz zamknąć oczy i wyobrazić sobie Todda leżącego na ziemi? Czy możesz przywołać jego słowa z poprzednich rozmów, które sobie wyobrażałeś? Powiedziałeś mu, jak bardzo ci przykro, a on odpowiedział: „Ja też chciałem iść się napić. Obaj piliśmy. Nie obwiniam cię.” Czy możesz poczuć to napięcie w klatce piersiowej? Czy możesz mu powiedzieć raz jeszcze: „Widzę, jak poważne są twoje rany. Widzę, że jesteś martwy. Tak bardzo mi przykro!”?
Mikro-ruch 4 – Pokieruj klienta do wypowiedzenia przekazu (ang. direct client to Present message).
Terapeuta: Czy możesz mu powiedzieć: „Czuję się odpowiedzialny. Jestem odpowiedzialny i strasznie mi przykro. Zawsze chciałem być dobrym ogrodnikiem, a nie robić takie szkody. Wiem, że nie żywisz do mnie urazy ale jest mi tak strasznie przykro i jestem przepełniony żalem i wyrzutami sumienia!”?
George do martwego przyjaciela: Tak mi źle z tym, że prowadziłem pod wpływem alkoholu. Bardzo mi z tym źle. Czuję się odpowiedzialny. Teraz czuję też żal. Źle mi z tym, co się stało. Czuję smutek, nie wstyd. Tak bardzo mi smutno, że umarłeś!”
Mikro-ruch 5 – Zaangażuj – zaangażuj ponownie, ponownie ukierunkuj, podziel na mniejsze porcje – w zależności od potrzeb (ang. Engage).
Terapeuta: Wcześniej obawiałeś się, że smutek cię po prostu przytłoczy. Teraz ten smutek wydaje się ważny, czy tak? Jesteś w stanie wyraźnie zobaczyć scenę śmierci Todda, poczuć stratę i czuć, że jesteś na dobrej drodze do bycia osobą, którą chcesz być. Czy możesz mu również to powiedzieć – to, że smutek i żal zaczyna ci pomagać?
RUCH 4 TANGA EFT – przetwarzaj (procesuj) Zaangażowane Spotkanie (odegranie)
Najpierw przetwórz z Georgem, który robił odegranie:
Terapeuta: Jak się masz teraz, kiedy tam jesteś? Jak tego doświadczasz w środku, kiedy znów mówisz, tym razem wprost do niego leżącego na ziemi: „Czuję się odpowiedzialny. Tak mi przykro!” Jak to jest mu mówić: „Tak mi przykro! Smutno mi, że umarłeś!” Co się dzieje w twoim ciele teraz? (Powtórzenie sedna przekazu.)
George: Jest OK! Nie czuje tego zacisku, który zwykle mi towarzyszy. To znaczy, jest mi bardzo smutno ale nie mam tego… Nie mam tego zacisku. To tak jakby zeszło trochę ciężaru. (Przesunięcie w odczuciach z ciała.)
Potem przetwórz spotkanie z wyobrażoną reakcją drugiego:
Terapeuta: Kiedy mówisz: „Jestem odpowiedzialny i jest mi tak przykro.”, jaką reakcję wyczuwasz ze strony wyobrażonego Todda?
George: Po prostu miłość. Czuję to, co było między nami. On nie żywi do mnie urazy. Jest mi lżej. Dawno się tak nie czułem!
Choć ten artykuł nie zawiera przykładu zaangażowanego spotkania z przemocowym drugim, narzędzia wykorzystywane w Ruchu 3 oraz 4 Tanga EFT, wspomagane mikro-ruchami reprezentowanymi przez akronim SHAPE, mają zastosowanie w spotkaniach interpersonalnych (odegraniach) z wyobrażonymi osobami, od których klient doświadczał przemocy. Jedyna różnica to ta, że w trakcie przygotowania odegrania z przemocowym drugim, klient ma możliwość zdecydować, że nie chce usłyszeć reakcji tej wyobrażonej osoby. Zmiany związane z obrazem siebie jako osoby godnej miłości, wartościowej i spójnej oraz zmiany postrzegania niektórych osób jako niezawodnych i godnych zaufania są kształtowane poprzez transformujące odegrania Etapu 2 terapii. Klient jest wspierany, by w bezpieczny dla siebie sposób wyraźnie i asertywnie powiedział, że zachowanie drugiego było złe, że odpowiedzialność za to zachowanie spoczywa na drugiej osobie. Terapeuta wspiera klienta, aby opisał przewinę, wyraził odczuwaną do drugiego złość oraz podkreślił własną wartościowość. W tym procesie, klient uczy się odróżniać przemocowego drugiego od tych, którzy są niezawodni i bezpieczni oraz odzyskiwać poczucie bezpieczeństwa i wartościowości w obliczu nadużycia.
Narzędzia opisane poprzez akronim SHAPE, opisujący proces kształtowania i przetwarzania zaangażowanych spotkań (odegrań), wyposażają terapeutę w umiejętności potrzebne do uzyskiwania przez klienta zmiany w procesie terapii w każdej z modalności EFT – w terapii indywidualnej, par i rodzin.
Autorką artykułu jest Lorrie Brubacher – certyfikowana trenerka, superwizorka i terapeutka EFT z Carolina EFT Center w USA.
Artykuł został oryginalnie opublikowany po angielsku w newsletterze ICEEFT nr 52, luty 2022. Tłumaczenie za zgodą ICEEFT (Międzynarodowe Centrum Doskonałości w EFT).
Przetłumaczyła Beata Zielińska-Rocha – certyfikowana superwizorka i terapeutka EFT, certyfikowana terapeutka Stowarzyszenia INTRA i superwizorka w procesie szkolenia, współzałożycielka Stowarzyszenia EFT Polska (PSEFT) oraz Ośrodka Psychoterapii W RELACJI w Warszawie.
Korekta językowa tekstu: Kamila Kaźmierczak
