Terapia indywidualna EFT (EFIT) bazuje na sprawdzonej w pracy z parami metodologii terapii par skoncentrowanej na emocjach. EFIT koncentruje się na budowaniu przez klienta poczucia bezpiecznej, pozytywnej więzi z samym sobą, ze swoim „ja”. Owo „ja” (self) ma być sprawne i żywe.
Ten rodzaj terapii jest wykorzystywany z klientami zmagającymi się z depresją, lękiem oraz PTSD.
Baza teoretyczna EFIT
EFIT jest jak rozmowa pomiędzy brytyjskim psychologiem Johnem Bowlbym, twórcą teorii przywiązania, Carlem Rogersem, ojcem terapii humanistyczno-doświadczeniowej i grupą pasjonatów, badaczy EFT, którzy od kilku dekad poszukują czynników sprawiających, że terapia buduje trwałą zmianę w życiu klientów i ich relacjach.
Przywiązanie to nauka o przynależności. Mówi o tym, że naszą podstawową strategią przetrwania jest emocjonalna więź z ważnymi osobami. EFIT jest zakorzeniony w teorii przywiązania, najbardziej przebadanej, naukowo udowodnionej teorii osobowości, rozwoju i relacji. Teoria przywiązania mówi nam kim jesteśmy i zapewnia przejrzystą mapę najgłębszych ludzkich tęsknot, potrzeb i lęków. Owa mapa więzi pomaga terapeucie zrozumieć, na czym się skupić, jak się dostroić do świata klienta oraz, jak poprowadzić klienta przez wrażliwość, podatność na zranienie ku bezpiecznej przystani poczucia kompetencji i pewności.
Interwencje w modelu EFIT są doświadczeniowe i odzwierciedlają pracę Rogersa. Terapeuta wysyła wyraźne, intencjonalne sygnały, które mają mówić klientowi, że w trakcie sesji terapii jest widziany i bezpieczny. Ma to pomóc klientowi dotrzeć do krawędzi znanego mu doświadczenia. Następnie, przechodząc przez odrętwienie, zaprzeczenie czy reaktywność, klient ma okazję badać to co wydaje się przerażające, obce czy nieakceptowalne. Klient, razem z terapeutą, eksploruje „porządek” swojego świata – odkrywa swoje wzorce budowania wewnętrznego doświadczenia oraz interakcji z innymi ludźmi, które prowadzą do wzrostu, rozwoju lub utknięcia w ślepych uliczkach.
Terapeuci rogeriańscy są ekspertami w obszarze nieustępliwej empatii. Akceptują, odzwierciedlają i składają kluczowe elementy doświadczenia w tu i teraz, następnie pogłębiają świadomość, tak aby doświadczenie się poszerzyło i stało się klarowniejsze. Proces ten został porównany do uważności (ang. mindfulness), tak jak opisuje ją Jon Kabat-Zinn.
Bowlby, Rogers oraz praktycy EFT/EFIT postrzegają emocje jako główny czynnik organizujący nasz wewnętrzny świat. Kształtowanie znaczącej zmiany oznacza emocjonalne zaangażowanie klienta i wykorzystanie impetu doświadczanych emocji w celu „przesunięcia” klienta w kierunku zmiany. Jest to spójne z badaniami nad psychoterapią, które mówią, że w różnych modelach terapii, zaangażowanie emocjonalne jest predyktorem dobrego wyniku terapii.
Uzyskanie zmiany umożliwia mapa emocjonalna, która obrazuje sposoby wzbudzania i porządkowania trudnych emocji, takich jak wstyd, smutek czy strach. EFIT oferuje terapeutom taką mapę. Terapeuta śledzi, uprawomocnia, wzbudza i restrukturyzuje emocje klienta w taki sposób, że stają się one możliwe do opanowania i oswojenia.
Wielu klientów jest uwięzionych w powtarzających się cyklach tłumienia emocji, unikania czy reaktywnej eskalacji. Stosowane przez nich w obliczu pozabezpiecznego środowiska sposoby regulowania emocji stają się więzieniem podtrzymującym trudności. Jak powiedziała moja klientka Sarah: „Nie chcę czuć – to zbyt przerażające. Nie potrafię już dłużej żyć w świecie pustki i odtrętwienia więc jestem utknięta, zdesperowana i coraz bardziej popadam w depresję.”
Poprzez EFIT klienci są w stanie odnaleźć równowagę emocjonalną, wyjść z negatywnych cykli i pozwolić się poprowadzić ku swoim chwilom wrażliwości i przez nie.
Cel EFT
Terapia indywidualna EFT (EFIT) jest ukierunkowana nie tylko na redukcję symptomów ale również na rozwój osobowości i pełniejszej więzi z samym sobą i innymi. Dzięki tej terapii klienci stają się bardziej otwarci i bardziej w kontakcie ze swoim wewnętrznym doświadczeniem i z innymi ludźmi. Żyją bardziej pełnią życia.
Wzrost jest czymś naturalnym. Dysfunkcyjne zachowanie klienta jest zniekształceniem tego co mogłoby być potencjalnie zdrowym sposobem radzenia sobie z trudnymi do zniesienia doświadczeniami. Terapeuta jest przy kliencie tam gdzie jest sam klient, klaryfikuje położenie klienta i ufa, że dzięki zapewnieniu klientowi bezpiecznego środowiska, do głosu dojdzie zdrowa część klienta i jego potencjał rozwojowy. Terapeuta wspiera klienta w konfrontowaniu się z tym co blokuje rozwój, np. przerażeniem potencjalnym odrzuceniem, które jest paliwem zamykania się w relacjach i utrzymuje klienta w stanie stałej samotności w miarę jak przerażenie narasta.
Bardziej szczegółowym celem jest aranżowanie prowadzących do zmiany obrazu siebie i innych odegrań (zaangażowanych spotkań). Praktycy EFT wierzą w wartość obserwowania schematów, testowania wyjaśnień i interwencji. EFT oraz EFIT powstały jako efekt oglądania setek nagrań wideo sesji psychoterapii i rozpoznawania schematów, które blokowały rozwój klientów lub do niego prowadziły.
Poprzez kluczowe emocjonalne dramy mające miejsce w relacjach z ważnymi osobami wciąż na nowo tworzymy obraz siebie. Nowe dramy mogą prowadzić do powstania nowego obrazu siebie i zmieniać widzenie innych.
Moja klientka, Kat potrafi zamknąć oczy i budować nowy scenariusz interakcji z matką. W tym scenariuszu, Kat potrafi mówić o swoim zranieniu i potrzebach oraz akceptuje to, że matka nie jest w stanie zareagować. Kat następnie mówi matce, będąc w stanie równowagi emocjonalnej, że „To był problem Mamy a nie Kat. To czego potrzebowałam było uprawnione. Mam do tego prawo.”
Interwencje w EFT – 4 x P
Terapia Skoncentrowana na Emocjach może być wykorzystywana w pracy z klientami indywidualnymi (EFIT), parami (EFT lub EFCT) oraz rodzinami (EFFT). W każdej z tych modalności, praca charakteryzuje się czterema cechami opisanymi poniżej:
- Obecność terapeuty (ang. presence). Terapeuta jest dostępny, responsywny i zaangażowany. Te trzy zmienne definiują bezpieczną więź i budują poczucie bezpiecznej przestrzeni, w której można podejmować ryzyko.
- Eksplorowanie i wydobywanie istoty tego co się dzieje w tu i teraz (ang. present moment): „Co się dzieje teraz kiedy to mówisz?”
- Proces kształtowania doświadczenia i interakcji: regulacja emocji, wchodzenie w kontakt z innymi i to w jaki sposób tworzą one samopodtrzymujące wzorce procesu (ang. process patterns) kształtowania doświadczenia. Kluczowe pytanie to, np. „W jaki sposób Joe wciąż ląduje w tym miejscu, w którym czuje samotność i zawstydzenie?” Możliwa odpowiedź to: „Joe zakłada zbroję złości i zachowuje się wojowniczo. Kiedy ludzie się od niego odwracają, Joe mówi sobie, że wszyscy są przeciwko niemu więc wściekłość i samotność to jedyne opcje jakimi dysponuje.
- Niepatologizujące klienta podejście, niezbędne do rozwoju (ang. non-pathologizing perspective). To klient namierza i odnajduje swoja prawdę i swoje demony. Zadaniem terapeuty jest poszukiwanie logiki leżącej u podłoża „dysfunkcji”, rdzennej reakcji emocjonalnej oraz wzmacnianie naturalnej tendencji do rozwoju obecnej w kliencie. Etykiety można wówczas poszerzyć. „Depresja” Amy staje się „złamanym sercem”, a złamane serce musi zostać opłakane. Post traumatyczne wzburzenie Ricka może zostać zobaczone jako rozpaczliwą potrzebę sprawdzenia siebie i poradzenia sobie ze strachem przed byciem wybrakowanym.
Dla kogo odpowiedni jest EFIT?
Prosta odpowiedź to ta, która mówi, że EFIT jest dla każdego kto potrafi wejść w kontakt z terapeutą wykorzystującym krótkoterminowe, skoncentrowane podejście. EFIT jest najczęściej wykorzystywany do pracy z klientami doświadczającymi depresji, lęku i zaburzeń post traumatycznych.
Jak wygląda praca indywidualna w podejściu EFT?
EFIT składa się z trzech etapów:
- Stabilizacja. W pierwszym etapie celem jest dokładne określenie problemu w kategoriach procesu i wsparcie klienta w odnalezieniu wystarczającej równowagi emocjonalnej, aby możliwe było wytrzymywanie wstydu, reaktywnej złości, głębokiej żałoby, smutku oraz strachu.
- Restrukturyzacja. W drugim etapie terapii, terapeuta pogłębia pracę i prowadzi klienta do jego rdzennego negatywnego afektu oraz trudności tożsamościowych, po czym następuje restrukturyzacja rzeczywistości emocjonalnej klienta i jego tożsamości.
- Konsolidacja. Ten etap integruje wszystkie zmiany, które zaszły w trakcie terapii i przygotowuje klienta na wyzwania czekające go w przyszłości.
Tango EFT w pracy z klientem indywidualnym
Na wszystkich etapach terapii, terapeuta wykorzystuje umiejętności doświadczeniowe. Ukierunkowane odzwierciedlenie umożliwia wyjmowanie doświadczenia klienta na światło dzienne. Doświadczenie to jest następnie uprawomocniane i normalizowane przez terapeutę. Terapeuta zadaje pytania przywołujące, wykorzystuje obrazy, spowalnianie oraz ton głosu, aby pogłębić zaangażowanie klienta w tu i teraz. W celu dotarcia do głębszych emocji, terapeuta wykorzystuje „muzykę”, która jest miękka, wolna, prosta i specyficzna. Muzyka ta powinna również zawierać obrazy przywoływane przez klienta i jego wysycone emocjonalnie sformułowania.
Wymienione powyżej umiejętności zostają skonsolidowane w sekwencji makro interwencji zwanej Tangiem EFT. Jest ona nazywana tangiem ponieważ tango jest tańcem jest tańcem, w którym ważną rolę odgrywa synchroniczność reakcji, wzajemne dostrojenie oraz muzyka emocji. Zarówno tańczenie tanga jak i sesja terapii mogą prowadzić do zupełnej pochłonięcia i intensywnego, podobnego to transu zogniskowania uwagi.
Tango EFT/EFIT składa się z 5 kroków. Nie są one mechaniczne i nie muszą być wykonywane w jednej, przepisowej sekwencji. Przetwarzanie emocjonalne klienta determinuje tempo oraz strukturę tańca. Ten taniec składa się z następujących kroków:
- Odzwierciedlanie wewnętrznych cykli regulacji emocjonalnej oraz cykli występujących pomiędzy klientem a ważnymi osobami, które prowadzą do występowania u klienta określonych symptomów i trudności.
- Składanie i pogłębianie świadomości emocji. Rozpoznawanie rdzennych emocji (zwykle jest to wyparty strach, smutek i wstyd) i doprowadzenie do tego, aby te emocje były mniej przerażające i bardziej akceptowalne. Nowe emocje kształtują nowy sposób widzenia siebie i nadają nowy kierunek.
- Aranżowanie zaangażowanych spotkań (odegrań) z innymi lub jakimś aspektem self. Odegrania mogą mieć miejsce z terapeutą lub wyobrażonym drugim czy aspektem self. Są one przesycone zaangażowaniem emocjonalnym. Kluczowe jest docieranie do najbardziej wrażliwych części siebie i pozostawanie w żywym kontakcie z tą wrażliwością – słuchanie jej, oswajanie i wzrastanie w jej obecności.
- Przetwarzanie spotkania (odegrania). Terapeuta odzwierciedla i podsumowuje proces, pomaga klientowi skonfrontować się z blokadami i zintegrować nowe doświadczenie.
- Integrowanie i uprawomocnianie. Terapeuta wraz z klientem świętuje zaistniałą zmianę i/lub akceptuje i uprawomocnia blokady. Terapeuta podsumowuje sesję, tak aby klient mógł uznać swoje doświadczenie i przetwarzać je dalej.
EFIT łączy w sobie precyzję nauki o przywiązaniu, skuteczny sposób pracy z emocjami oraz empirycznie potwierdzone interwencje z prawdziwym dostrojeniem do klienta i podłączeniem emocjonalnym.
Sue Johnson (EdD) jest główną twórczynią EFT (Emotionally Focused Therapy), która potwierdziła swoja skuteczność w ciągu 35 lat badań klinicznych. Jest autorką bestsellera „Przytul mnie mocno” (ang. Hold me Tight, 2008), do którego napisała również zeszyt ćwiczeń. Na bazie książki stworzony został program warsztatów edukacyjnych dla par, które są dostępne w wielu językach na całym świecie. Program warsztatów został również dopasowany do specyficznych grup, np. rodzin nastolatków czy par mierzących się z chorobami serca. Jest założycielką i dyrektorką ICEEFT. Kształci terapeutów EFT na całym świecie i opiekuje się ponad 90 afiliowanymi centrami EFT.
Artykuł ze strony www.therapist.com, tłumaczenie za zgodą ICEEFT, publikacja po angielsku 21 stycznia 2023
Tłumaczenie: Beata Zielińska-Rocha, certyfikowana przez ICEEFT terapeutka i superwizorka par EFT, współzałożycielka PSEFT oraz warszawskiego Ośrodka Psychoterapii W Relacji.
