Dlaczego warto skupić się na somatycznym doświadczeniu emocji?
W EFT wiemy, że doświadczanie emocji jest kluczowe w procesie zmiany. Jednakże nie wszyscy ludzie potrafią nazywać swoje uczucia, ani nie są przyzwyczajeni do wyrażania uczuć za pomocą słów. To może utrudniać terapeutom EFT pomaganie klientom w przetwarzaniu ich emocjonalnych doświadczeń. Niemniej jednak, sygnały somatyczne, takie jak zmieniająca się mimika twarzy, łzy, gesty czy ton głosu, są powiązane z doświadczaniem emocjonalnym i są obecne, nawet jeśli klienci nie są ich świadomi. Te somatyczne wskazówki są dostępne dla terapeutów – mogą oni je zauważać i śledzić.
W kontekście terapii par, wskazówki somatyczne odzwierciedlają również indywidualną historię przywiązania każdego z partnerów i to, jak przejawia się ona w aktualnym związku romantycznym. Powiązane z więzią wewnętrzne modele robocze każdego z partnerów rozwijają się we wczesnym dzieciństwie, zanim rozwinie się zdolność do komunikacji werbalnej. Sześć podstawowych gestów lub ruchów używanych we wczesnych interakcjach przywiązaniowych na przedwerbalnym etapie życia, na co zwraca uwagę Frank (2021), to: sięganie, chwytanie, ciągnięcie, popychanie, poddawanie się i uwalnianie.
W tym wczesnym okresie rozwoju, mimika twarzy, ruchy i ton głosu są głównymi źródłami komunikacji i budowania relacji, co sprawia, że komunikacja niewerbalna jest kluczowym, choć często niejawnym, aspektem zachowań więziowych w bliskich związkach na przestrzeni całego życia.
Ponieważ przywiązanie jest kluczowe w procesie terapii EFT, jako terapeutki chcemy połączyć pojawiające się somatyczne sygnały emocjonalne z tym, co się dzieje w tu i teraz pomiędzy partnerami.
Badania nad pracą z doświadczeniami somatycznymi
Jako terapeutki par EFT mamy kilka opcji dotyczących tego co śledzić i jak pracować z doświadczeniami emocjonalnymi partnerów. Chociaż praca z somatycznymi doświadczeniami emocjonalnymi zawsze była częścią procesu EFT, obecnie dysponujemy dowodami popierającymi stosowanie interwencji somatycznych. W ciągu ostatnich dwóch lat opublikowano trzy artykuły naukowe w ramach współpracy fińskich, kanadyjskich i amerykańskich badaczy (Kailanko i in., 2021a; 2021b; 2022). Te badania nie byłyby możliwe bez współpracy trenerów EFT, którzy uczestniczyli jako terapeuci w tych badaniach – bez poświęconego przez nich czasu I włożonego wysiłku. Dziękujemy im wszystkim!
Co ciekawe, trenerzy EFT, którzy brali udział w naszych badaniach jako terapeuci, opisywali nie tylko zwracanie uwagi na somatyczne doświadczanie emocji przez partnerów, ale także na wykorzystywanie na różne sposoby własnego doświadczenia somatycznego pojawiającego się podczas sesji terapeutycznych. Jednakże w tym artykule skupiamy się na pracy terapeutycznej z wykorzystaniem somatycznych doświadczeń emocjonalnych partnerów w terapii par. W naszych badaniach skupiliśmy się na roli stosowania na sesjach EFT interwencji somatycznych w celu umożliwienia większej głębi doświadczania (Klein, Mathieu, Gendlin i Kiesler, 1969), która jest kluczową zmienną powiązaną z pozytywnymi efektami terapii. Należy zauważyć, że większa głębokość doświadczania nie jest tożsama z intensywnością ekspresji emocjonalnej. Głębokość doświadczania odnosi się do aktywnej eksploracji znaczącego materiału emocjonalnego i przesuwania się w kierunku integracji. Na najgłębszych poziomach doświadczania istnieje podatny grunt na nowe doświadczenia emocjonalne i znaczące zmiany emocjonalne.
Jak pracować z somatycznym aspektem doświadczeń emocjonalnych?
Praca z somatycznym aspektem doświadczeń emocjonalnych na sesjach EFT wymaga uważnej obserwacji zmian w sygnałach somatycznych. Co ciekawe, w naszych badaniach, trenerzy EFT opisując swoje doświadczenia w roli terapeutów, zauważali momenty, w których partnerzy wykonywali więziowe ruchy w pozawerbalny, somatyczny sposób. Były one bardzo podobne do somatycznych sygnałów więziowych u niemowląt opisanych przez Franka (2021), np. ręka sięgająca w kierunku partnera lub kontakt wzrokowy, który wydaje się odpychać partnera lub przyciągać go ku sobie. Badania pokazały, że terapeuci zauważali somatyczne sygnały związane ze łzami, twarzą i oczami w 70% zaobserwowanych interwencji somatycznych. W niemal 30% odnosili się do sygnałów rąk, ciała, głowy i westchnień. Tak więc, kiedy następuje zmiana w wyrazie twarzy jednego z partnerów lub jakiś ruch w ciele, my jako terapeuci par stajemy się tym zaciekawieni. Możemy się przy tym zatrzymać, zauważając doświadczenie w tu i teraz. Na przykład, możemy powiedzieć do partnera coś w stylu: “Kiedy rozmawialiście o tym, coś się stało. O czym są te łzy tu i teraz?” Albo możemy powiedzieć: „To było głębokie westchnienie właśnie teraz, kiedy ona mówiła. Co się dzieje w środku?” Wyniki naszych badaniach mówią, że po somatycznych interwencjach tego typu, zwykle następował znaczący wzrost głębokości doświadczania.
Kiedy terapeuci par EFT stosują interwencje somatyczne?
W badaniach Kailanko et al. (2021b, 2022), obserwowane nagrania były sesjami, na których terapeuci spotykali się z parą po raz pierwszy. Sesje były prowadzone przez trenerów EFT podczas szkoleń. Skupiali się oni w trakcie jednej sesji na minimum dwóch, a maksimum siedmiu sygnałach somatycznych. Średnia wyniosła cztery, a interwencje dotyczące wskazówek somatycznych dotyczyły w równym stopniu mężczyzn i kobiet.
W badaniu jakościowym (Kailanko et al., 2021a), ci sami trenerzy EFT podzielili się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniami dotyczącymi pracy somatycznej w ramach EFT. Opisali oni, że zwracają uwagę na somatyczne doświadczenia partnerów już na pierwszej sesji, ale czekają z interwencjami na poziomie somatycznym do późniejszych sesji, aż pojawi się odpowiedni moment emocjonalny. Na przykład, w ciągu pierwszych kilku sesji mogą zauważyć, że dana osoba często pochyla się w kierunku swojego partnera z wyrazem tęsknoty w oczach. Później mogą to wykorzystać w trakcie odegrania, prosząc o podzielenie się swoim emocjonalnym doświadczeniem w tych momentach, kiedy pochylają się w stronę partnera. W trakcie odegrania, terapeuci odnosząc się do sygnałów somatycznych, mogą poprosić partnera o podzielenie się ze słuchającym partnerem np. doświadczeniem z oczu. Następnie, w kolejnym kroku, terapeuci mogą zadać słuchającej osobie pytanie, które również nawiązuje do doświadczenia z ciała: “Jak to czujesz w twoim ciele, kiedy on się z tobą dzieli emocjami? Co się dzieje w Tobie?”
Czy praca z doświadczeniami somatycznymi różni się między osobami domagającymi się a osobami wycofującymi się?
Co ciekawe, terapeuci EFT wydają się odnosić w różny sposób pod względem natężenia i rodzaju skupienia się na wskazówkach somatycznych względem osób domagających się i osób wycofujących się. Z badania wynika, że łzy były na pierwszym miejscu u osób domagających się. 40% interwencji somatycznych było wywoływanych przez łzy. Podczas pracy z osobami wycofującymi się najczęściej wskazywano na oczy – dotyczyło ich 27% interwencji somatycznych. Do wskazówek związanych z głową odnoszono się jedynie podczas pracy z osobami wycofującymi się, np. zauważając, że potrząsają głową. Wydaje się, że w przypadku osób domagających się łzy są łatwo dostępne, podczas gdy dla Wycofujących się, somatyczne sygnały emocji mogą być bardziej czytelne w oczach. Kolejnym wartym uwagi odkryciem było to, że pozycja rąk osób domagających się była częściej wzmiankowana niż ten sam sygnał u Wycofujących się. Skupienie się na całym ciele było częściej stosowane u Wycofujących się niż u Domagających się. Może to być spowodowane tym, że osoby domagające się częściej używają rąk, a wycofujący się albo pozostają w bezruchu, albo poruszają całym ciałem, np. odwracając się.
Badałyśmy również wpływ powtarzania interwencji somatycznych w trakcie sesji oraz to, jak może się on różnić w przypadku osób wycofujących się i domagających się. Kailanko et al. (2021b) stwierdzili, że kiedy trenerzy EFT w roli terapeutów interweniowali, korzystając z tej samej wskazówki somatycznej nawet do sześciu razy, wiązało się to z pogłębieniem doświadczania u osób wycofujących się. Co ciekawe, okazało się, że w przypadku osób domagających się było odwrotnie. Wydaje się, że po pierwszej interwencji skoncentrowanej somatycznie, Domagający się łatwiej osiągają głębszy poziom doświadczania emocjonalnego, a kolejne powtórzenia sprawiają, że głębokość doświadczania się zmniejsza. Zatem Domagający się potrzebują mniej powtórzeń.
Te wyniki mają sens, biorąc pod uwagę, że osoby wycofujące się typowo dysponują mniejszym zasobem słów określających emocje, mają tendencję do wyciszania reakcji emocjonalnych i szybko zawracają do treści poznawczych, aby rozwiązać problem i przeanalizować związek. Jednakże, osoby wycofujące się wydają się być w stanie pozostać obecnymi w ich somatycznym doświadczeniu emocjonalnym, kiedy są prowadzone przez terapeutę.
Implikacje dla praktyki klinicznej
Pogłębienie doświadczania jest kluczowym predyktorem pozytywnych zmian w EFT. Doświadczenia emocjonalne partnerów związane z poczuciem więzi lub jej braku są odbierane somatycznie w każdym momencie sesji terapii par. Somatyczne doświadczanie emocji oraz sygnały somatyczne mogą otworzyć terapeucie drogę do zatrzymania się i wsparcia klientów w przekierowaniu uwagi na eksplorację intrapsychiczną i przetwarzanie intrapsychiczne. Takie podejście może pomóc klientom w uzyskaniu cennego wglądu w ich doświadczenia emocjonalne związane z przywiązaniem, w modele robocze zakodowane w pamięci proceduralnej, a także w sposób, w jaki uaktywniają się one podczas sesji. Terapeuci mogą stosować interwencje skoncentrowane somatycznie w różny sposób dla osób domagających i wycofujących się, powtarzając te interwencje rzadziej w przypadku osób domagających i częściej w przypadku osób wycofujących się.
Ogólnie rzecz biorąc, badając terapeutyczne wykorzystanie interwencji somatycznych w EFT, stwierdziłyśmy, że koncentrowanie się na somatycznym aspekcie doświadczania emocjonalnego jest ważną częścią pracy terapeutów par EFT, oraz że interwencje te wspierają proces EFT poprzez ułatwianie i wspieranie pracy partnerów podczas sesji na głębszych poziomach doświadczania. Wyniki te potwierdzają celowość stosowania interwencji somatycznych w EFT. Dalsza integracja i włączanie interwencji somatycznych do szkoleń i materiałów EFT może pomóc w coraz szerszym włączaniu tychże do praktyki klinicznej.
Sugestia tłumaczki – Więcej materiałów na interwencji związanych z pogłębianiem afektu poprzez pracę z mikroekspresją (po angielsku) znajdziesz tu: We Heart Therapy interview on Silence and Micro-expressions in Emotionally Focused Therapy featuring Dr. Ting Liu: https://youtu.be/6o083ttIn9c
Autorkami artykułu jest są: dr Sari Kailanko oraz dr Stephanie Wiebe.
Artykuł został oryginalnie opublikowany po angielsku w newsletterze ICEEFT nr 54, lato 2022. Tłumaczenie za zgodą ICEEFT (Międzynarodowe Centrum Doskonałości w EFT).
Przetłumaczyła Kamila Kamińska – certyfikowana terapeutka i superwizorka EFT, Członkini Komisji Rewizyjnej PSEFT.
Korekta: Beata Zielińska-Rocha i Magdalena Sękowska
