Jest to trzeci z serii artykułów Przybornika Terapeuty, w których podkreślono markery sygnalizujące potrzebę reakcji terapeuty. Pierwszy artykuł (lato 2012) opisywał werbalne i niewerbalne markery mikroprocesu. Drugi artykuł (jesień 2012) koncentrował się na reagowaniu na markery emocjonalnego doświadczania w tu i teraz Etapu 1, na dynamice cyklu „węwnątrz“ danego klienta. Ten artykuł skupia się na dynamice „pomiędzy“ (partnerami) w cyklu i opisuje interaktywne markery, za którymi mamy podążąć w Etapie 1, kiedy cykl pojawia się podczas sesji i kiedy dokonuje się proces deeskalacji cyklu.
Markery doświadczania cyklu w tu i teraz
Marker 1
Partnerzy demonstrują markery bliskości/dystansu, kontroli/rezygnacji. Doug dystansuje się i rezygnuje z jakiegokolwiek poczucia wpływu czy władzy w relacji. Kate domaga się i naciska na kontakt, wykorzystując każdą znaną sobie strategię wpływu, a potem wycofuje się za swój mur.
Zadanie: Zanim cokolwiek powiesz, stwórz emocjonalnie dostrojony obraz typowej pozycji, jaką każdy partner zajmuje w związku (domaganie się/żądanie lub wycofanie/obrona) wraz z ich doświadczeniem i reakcjami emocjonalnymi. Celowo zajmij pozycję każdego partnera. Wejdź do świata Douga, w którym Doug dystansuje się od rozczarowania i irytacji swojej żony i poczuj jak zostaje złapany w swoje poczucie porażki w związku, kiedy jednocześnie znika i bezskutecznie próbuje robić to, czego jak sądzi oczekuje Kate, w końcu popadając w bezradność i urazę. Wejdź w buty Kate i poczuj wściekłość bezustannego i bezskutecznego próbowania przyciągnięcia męża do siebie i skłonienia go do odpowiedzi, zakładając, że jest nieważna lub niekochana, w końcu poddaje się i cofa się w rozpaczy i depresji! Po dostrojeniu się do różnych niuansów pozycji dystansowania i domagania się śledź dokładnie, jak zachowanie każdego partnera ewoluuje z jego wewnętrznego doświadczenia, a także jak zachowanie każdego partnera wciąga drugiego w powtarzalny reaktywny cykl, jak zilustrowano poniżej.
Marker 2
Nagłe uruchomienie negatywnego cyklu na sesji. Każdy z partnerów wciąga drugiego w reaktywne zachowania i emocje. Narzekania lub łzy Kate natychmiast prowadzą ciało Douga do zesztywnienia, zwieszenia głowy i odburknięcia: „Nigdy nie robię tego dobrze!” Jego odpowiedź równie szybko sprawia, że Kate jeży się, rzuca głową i kipiąc przez zęby, stwierdza: „To nigdy, przenigdy się nie zmienia! Próbowałam na wszelkie możliwe sposoby skłonić go do reakcji!”
Zadanie 1: Śledź cykl w krótki, konkretny, wyraźny sposób, który pasuje do ich doświadczenia z chwili na chwilę, najpierw z jednym, a potem z drugim partnerem, sprawdzając za każdym razem poprzez odzwierciedlenia, czy jesteś dokładny. „Doug, wygląda na to, że widok łez Kate przeszywa całe twoje ciało bólem (przypuszczenie). Widziałem, jak sztywniałeś, gdy płakała, a potem natychmiast zwieszałeś głowę (powtórka procesu), jakbyś był w rozpaczy, że nigdy nie możesz zrobić tak, aby dla niej to było dobrze (przypuszczenie). Czy to właśnie się z tobą dzieje?“ „Kate, kiedy widzisz, jak Doug zwiesza głowę i odwraca się, mówiąc, że nigdy nie może tego zrobić dobrze, (powtórka procesu) to tak, jakbyś widziała, jak odwraca się od ciebie. Czy to o to chodzi?” (czekaj na jej odpowiedź).
Zadanie 2: Wyjaśnij, w jaki sposób zachowanie jednego partnera przyćmiewa jego/jej doświadczenie i wciąga drugiego partnera w nieodpartą i ochronną, ale raniącą reakcję. „Kate, nie słyszysz o jego rozpaczy, że cię zawiódł, ale od razu wpadasz w złość, że się od ciebie odwrócił? (rama przywiązaniowa, uprawomocnienie emocji wtórnych). Oboje wpadacie w ten wir tak szybko, że twoje pragnienie, Doug, by być dobrym mężem (tęsknota przywiązaniowa za akceptacją i bezpieczeństwem) i twoje pragnienie, Kate, by być blisko (tęsknota przywiązaniowa za emocjonalnym kontaktem) całkowicie się zatracają. Oboje jesteście zagubieni w bólu i samotności: ty Doug czujesz ból, że jest tobą rozczarowana, a ty Kate czujesz się opuszczona i samotna.
Zadanie 3: Kiedy żadne z powyższych nie pomaga parze zobaczyć ich cyklu w akcji z powodu wszechobecnego wpływu traumy i wstydu, skorzystaj z wyzwalającej mocy „I” (ilustracji) w RISSSC. Siła metafory/obrazu może zapewnić uprawomocniające bezpieczeństwo dla dysocjacji lub reaktywności partnerów. Jack rzuca wrogie obelgi połączone z żądaniami otwartości i bliskości, powodując, że Mona wzdryga się nieśmiało, jednocześnie szybko rzucając terapeucie spojrzenie pełne rozpaczy, które wydaje się mówić: „Spójrz, z czym mam do czynienia!” Nawet proste odzwierciedlenia czy pytania przywołujące spotykają się z oporem. Delikatna metafora dokładnie odzwierciedla ich negatywny cykl i w sposób niezagrażający przywołuje ich pierwotne emocje: „To tak, jakbyście byli dwoma małymi kociętami, tęskniącymi za zwinięciem się w koszyku i odczuwaniem ciepła swoich ciał, a jednak Mona, stąpasz ostrożnie po zewnętrznej stronie kosza, nie odważając się wejść w jego ciepło, a ty Jack drżysz z samotności i odrzucenia, tęskniąc za nią, pragnąc, aby się zbliżyła.
Marker 3
Partnerzy inicjują pozytywny kontakt ze sobą nawzajem.
Zadanie: Odzwierciedlaj chwile emocjonalnego zaangażowania jako mocną stronę relacji. Na przykład: „Kiedy Kate powiedziała: «Czas, który spędzamy razem, jest taki fajny», powiedziałeś: «Tak jak zabieranie dzieci na zjeżdżalnie wodne, pamiętasz?» i wtedy dzieliliście się razem tym cudownym śmiechem i widzę, jak na przekór całej swojej rozpaczy możecie dzielić się chwilami ciepłego podłączenia. Czy możecie powiedzieć więcej o tym, jak to jest, gdy odnajdujecie do siebie drogę – choćby na krótko?” (przywoływanie, wzmacnianie doświadczenia podłączenia).
Marker 4
Partnerzy osiągają moment pozytywnego podłączenia i nagle jedno z nich wychodzi z tego doświadczenia.
Zadanie: Sprawdź, co wydarzyło się w tym momencie, co spowodowało odsunięcie się. Przywołaj „sygnał zagrożenia” (ostrzeżenie z obszaru mózgu limbicznego i/lub nadane negatywne znaczenie związane z więzią/spostrzeżenie), który przerwał podłączenie. Na przykład: „Zauważyłem, że kiedy powiedziałaś: «Jestem nieznośnie samotna!» Doug położył rękę na twoim kolanie, a ty odwróciłaś się. Czy możesz mi powiedzieć, co wydarzyło się w środku ciebie tuż przed odwróceniem się?“
Marker 5
Jeden z partnerów nagle wychodzi z doświadczenia emocjonalnie zaangażowanej eksploracji. Partner, który jest emocjonalnie zaangażowany w przyglądanie się swoim emocjom w związku, nagle wychodzi z tej eksploracji w reaktywność negatywnego cyklu.
Zadanie: Przekieruj eksplorację i pozostań przy badaniu emocjonalnego doświadczenia tego partnera od bodźca poprzez strach do wyjścia z doświadczenia (jedna strona pętli nieskończoności cyklu). Podtrzymaj skupienie na procesie rozpakowywania emocji tego partnera, uprawomocniając to, że automatyczny negatywny cykl zaczął ponownie brać górę i zachowując transparentność w odniesieniu do podążania śladem emocji do pierwotnego strachu i wynikającej z niego tendencji do działania. „Zdaję sobie sprawę, że robiłaś tutaj coś bardzo trudnego – badając, jak bardzo, bardzo samotna i smutna czujesz się za tą ochronną ścianą, którą postawiłaś, aby powstrzymać ból… a potem nagle coś się przesunęło w twoim ciele – zatrzymałaś łzy – i powiedziałeś: »Jaki jest sens!« Czy możemy zwolnić i wrócić, aby zobaczyć, co się stało, gdy mówiłaś: »Mam tę ścianę – potrzebuję tej ściany, bo bolałoby za bardzo!«. Niemal odniosłam wrażenie, że pokazanie mu, że za nim tęsknisz i że go potrzebujesz, stało się zbyt niebezpieczne? Że jakby bezpieczniej było postawić mur z powrotem, niż poczuć swój smutek?“
Marker 6
Para angażuje się w typowy dla nich negatywny cykl zidentyfikowany w Kroku 2, a następnie jeden lub oboje partnerzy rozpoznają swoje interakcje i/lub doświadczenia emocjonalne jako część wspólnego negatywnego cyklu.
Zadanie: Skoncentruj się na konkretnej pozycji jednego z partnerów w cyklu i na tym, jak on lub ona doświadcza „sygnału zagrożenia”. Smakuj nowo doświadczoną emocję przywiązaniową, która zazwyczaj jest odsuwana na bok w negatywnym cyklu i delektuj się nią. Kontynuuj odtwarzanie interakcji między dostrzeżeniem niebezpieczeństwa a automatyczną reakcją ochronną w cyklu, która jest stopniowo rozpoznawana jako osłona ukrytych potrzeb i tęsknot więziowych. Pomóż każdemu z partnerów powiązać swoje pierwotne emocje z typowymi zachowaniami i zaaranżuj odegrania. Na przykład zaaranżuj, aby domagający się uznał: „Jesteś dla mnie tak ważny, że w panice przed utratą ciebie, odpędzam cię lub przyduszam. Zaczynam widzieć, jak nieumyślnie niszczę twoje poczucie wartości, próbując cię trzymać blisko!” Pomóż osobie wycofującej się przyznać: „Twoja akceptacja i szczęście są dla mnie tak ważne, że kiedy słyszę twoją frustrację, zamieram i znikam, aby cię nie rozczarować… aby zachować pokój między nami”.
Marker 7
Partnerzy rozumieją cykl z metapoziomu poznawczego, ale pozostają odcięci od wpływu cyklu na partnera i siebie. Na przykład nie rozumieją wpływu swojego dystansu lub domagania się. Na poziomie doświadczeniowym nie zrozumieli przeformułowania cyklu. Krytyczny domagający się wciąż uważa, że jego partner naprawdę musi się zmienić, a dystansujący się uważa, że musi znaleźć lepszy sposób na spełnienie wymagań i próśb.
Zadanie: Aktywnie interweniuj, aby wspierać zaangażowanie każdego partnera we własne doświadczenia i tendencje do działania. Zadaj sobie pytanie: „Czy każdy z partnerów rzeczywiście uzyskał dostęp do wewnętrznego poczucia pierwotnej emocji tuż przed tym, jak reaktywne zachowanie przejmuje kontrolę?” Czasami para twierdzi, że dobrze zna swój cykl, a jednak wycofujący się partner nie miał w pełni dostępu do ukrytego strachu. Wycofujący się partnerzy są często tak skoncentrowani na łągodzeniu i dążeniu do tego, żeby ich partner nie był tak zły, że nie artykułują swojego strachu i najbardziej katastroficznych znaczeń więziowych jakie im towarzyszą. Na przykład: „Moje obawy i potrzeby nie mają znaczenia… Po prostu staram się bardziej być przy niej. Rdzenny strach (muzyka napędzająca cykl) mógł jeszcze nie zostać wyrażony: „Jestem przerażony, że mogę ją stracić, jeśli będzie tak niezadowolona ze mnie”. Krytyczna osoba domagająca się twierdzi, że rozpoznaje ich cykl, ale pozostaje daleko od zrozumienia swojego udzialu w cyklu. Czując wstyd w reakcji na dystansowanie się partnerki, dociera do swojego najgłębszego lęku: „Obawiam się, że nie jestem dla niej wart miłości i przeraża mnie zapytanie ją o to. Bezpieczniej jest obwiniać ją za to, że się dystansuje.“
Marker 8
Markery akceptacji przeformułowania cyklu w Kroku 4: Partnerzy rozpoznają, w jaki sposób ich reaktywne i obronne reakcje na własne lęki przywiązaniowe wyzwalają lęki i mechanizmy obronne partnera. Potrafią rozpoznać i zatrzymać cykl oraz mają poczucie bycia współtwórcami swojego tańca dystansowania się.
Zadania: Świętuj i wzmacniaj osiągnięcie zmiany poziomu pierwszego. Ponawiaj pojawiające się nowe postrzeganie partnera i bardziej wrażliwe emocje, które wcześniej były objęte nawykowymi (związanymi z cyklem) reakcjami gniewu i nonszalancji. Opisz wartość pozostawania w terapii w celu przekształcenia cyklu, tak aby razem mogli nawzajem uspokoić swoje lęki, zaspokoić nawzajem swoje potrzeby i stworzyć pozytywny cykl, który rozwinie się w interakcje dające poczucie bezpieczeństwa i ochrony.
Interaktywne markery opisane powyżej wskazują na zadania terapeuty polegające na reagowaniu zarówno na momenty, w których klienci rozpoznają, że zostali złapani w automatyczny cykl związany z więzią, jak i na momenty, w których nie są świadomi, że zostali wciągnięci w cykl. Podkreślają potrzebę, aby terapeuta EFT utrzymywał skupienie na śledzeniu doświadczeń emocjonalnych, gdy wyzwalają one cykl lub zostają przez niego wywołane, szczególnie gdy partnerzy wychodzą z doświadczenia. We wszystkich przypadkach zadania terapeuty polegają na uwidocznieniu tego, co ukryte, współpracy z partnerami w celu bardziej spójnego wyartykułowania, w jaki sposób wzbudzony przywiązaniowy paniczny lęk wzmaga ich interakcje i jak reakcja jednej osoby staje się wyzwalaczem strachu drugiej strony. Wzmocnienie wewnętrznego poczucia akceptacji przeformułowania cyklu to ostatnie zadanie, otwierające drzwi do więziotwórczych wydarzeń Etapu 2.
Autorką artykułu jest: Lorrie Brubacher, MEd, LMFT (NC) RMFT, Terapeutka EFT, Superwizorka i Trenerka EFT z Carolina Center for EFT, USA.
Artykuł został oryginalnie opublikowany po angielsku w newsletterze ICEEFT nr 16, zima 2012/13. Tłumaczenie za zgodą ICEEFT (Międzynarodowe Centrum Doskonałości w EFT).
Przetłumaczyła Małgorzata Pogorzelska – seksuolog kliniczny PTS i psychoterapeuta CBT, współzałożycielka Stowarzyszenia EFT Polska, absolwentka EFT Externship i Core Skills.
