Proces wstępnej diagnozy jest kluczową częścią terapii EFT. Wszyscy przechodzimy szkolenie w prowadzeniu pierwszej sesji wspólnej oraz sesji indywidualnych. W tym artykule chciałybyśmy się skupić na tym, jak przekazywać parze informacje zwrotne o tym czego się o nich dowiedzieliśmy w trakcie zbierania wywiadu. Zwykle odbywa się to po sesjach indywidualnych. Celem sesji informacji zwrotnych jest rozpoczęcie organizowania i integrowania informacji, które zdobyliśmy – historii ich związku, kontekstu ich życia, negatywnego cyklu pomiędzy partnerami powodowanego utratą emocjonalnego podłączenia, ich historii przywiązania i doświadczeń życiowych.
Terapeuta może rozpocząć sesję informacji zwrotnych mówiąc: „Na dzisiejszej sesji przekażę wam trochę informacji zwrotnych o tym, czego się od was dowiedziałem do tej pory. Dajcie mi proszę znać, jak je odbieracie i czy dobrze je oddaję. Jeśli cokolwiek wyda się wam niepoprawne, powiedzcie mi proszę, tak abyśmy mogli wspólnie lepiej zrozumieć wasze doświadczenie.”
Struktura
Pomocne jest podzielenie informacji zwrotnych na 5 części:
- Odzwierciedlenie mocnych stron związku i sprężystości emocjonalnej partnerów;
- Omówienie ich negatywnego cyklu;
- Omówienie najważniejszych wydarzeń w ich indywidualnych historiach przywiązania;
- Omówienie czynników zewnętrznych (kontekst ich życia), które mogą wpływać na związek;
- Przedyskutowanie celów i przedstawienie planu terapii oraz informacji o procesie terapii EFT.
Chciałybyśmy przedstawić dwie pary, którym będziemy towarzyszyszyć w tym artykule.
Para 1: Ray i Matt przyszli na terapię par, żeby zająć się trudnościami związanymi z zaufaniem i bliskością między nimi. Ray to 35-letni, cispłciowy Afroamerykanin, a Matt to 37-letni, cispłciowy, biały mężczyzna. Są razem od siedmiu lat, a od lat pięciu pozostają w związku monogamicznym. Poinformowali terapeutę, że w ciagu ostatnich kilku lat ich związek natknął się na kilka wyzwań (np. bycie w związku na odległość, niewierność, niedawne bezrobocie Matta i nadużywanie przez niego alkoholu), które wpłynęły na poczucie zaufania, bezpieczeństwa i bliskość między nimi. Ray chciałby, żeby Matt przestał pić i zaczął szukać pracy, tak aby „nie czuł się, że jest sam w tym związku”. Z kolei Matt czuje, że jest „popsuty” i osuwa się głębiej we wstyd, depresję i bezczynność.
Para 2: Anarosa to 50-letnia cispłciowa Latynoska, a Rich to 47-letni cispłciowy mężczyzna, Amerykanin pochodzenia japońskiego w pierwszym pokoleniu. Są małżeństwem od 20 lat i maja dwoje dzieci (w wieku 11 i 14 lat). Anarosa przybyła do USA z Ekwadoru w wieku 5 lat wraz z rodzicami. Rich urodził się i wychował w Nowym Jorku. Para przyszła na terapię, aby zająć się swoim cyklem odłączenia emocjonalnego i konfliktu, w którym Anarosa próbuje dzielić się z Richem swoimi uczuciami i obawami, a ten postrzega je jako obwinianie i krytykę i zwykle zamyka się, aby uniknąć eskalacji. Anarosa zgłasza, że czuje się samotna i niezaopiekowana, a Rich zgłasza, że „nic nie potrafi zrobić dobrze” i że „wszystko jest jego winą”.
- Odzwierciedlij mocne strony związku i sprężystość emocjonalną partnerów.
Wszyscy czerpiemy korzyści z tego, że przypomina nam się o naszych mocnych stronach, szczególnie gdy jest nam trudno. Kiedy pary przychodzą na terapię, zwykle cierpią i doświadczają niepokoju z powodu emocjonalnego rozłączenia między partnerami. Usuwanie przeszkód z drogi do emocjonalnego podłączenia będzie głównym celem terapii. Warto jednak zacząć ten proces poprzez przypomnienie partnerom o ich indywidualnej i wspólnej sprężystości emocjonalnej, o tym, że nadal walczą o związek, o ich umiejętności refleksji czy brania odpowiedzialności lub wspólnym działaniu w określonych obszarach związku. Terapeuta może przypomnieć, co partnerzy mówili o swoim początkowym zauroczeniu drugą osobą (co im się w sobie spodobało, gdy się poznali), powiedzieć, co ich trzyma razem, co spaja i co dla każdego z partnerów jest wartościowe i znaczące w tym związku.
Przykład – Para 1:
„Matt, naprawdę zapadło mi w pamięć to jak opisałeś wasze pierwsze spotkanie – jak natychmiast spodobał ci się ciepły i troskliwy uśmiech Raya.”
„Więź między wami wydaje się tak wyjątkowa, że pomimo wszystkich trudności, przez które razem przeszliście, nadal walczycie o poczucie bezpieczeństwa i bliskości, których obaj tak bardzo pragniecie.”
„Dobrze było usłyszeć, że wasza relacja seksualna potrafi być oazą bliskości i bezpieczeństwa.”
Przykład – Para 2:
„To było poruszające, gdy mówiliście jak, pomimo kłótni, potraficie dobrze współpracować, szczególnie w obszarze rodzicielstwa.”
„Zauważyłam, że kiedy Rich zaczął mówić o swoim stresie związanym z pracą, ty Anaroso byłaś zainteresowana, chciałaś dowiedzieć się więcej i mu pomóc.”
„Rich, powiedziałeś, że Anarosa jest sercem waszej rodzicy. To zabrzmiało jak coś bardzo ważnego.”
Czasem klientom trudno jest dzielić się pozytywnymi wspomnieniami i mocnymi stronami siebie jako pary. W takim wypadku, terapeuta może odzwierciedlić ich wytrwałość oraz chęć zaangażowania się w terapię dla dobra związku. Np. „Jestem poruszona, że pomimo całego bólu i zmagań, nadal walczycie o to, co was łączy. Wygląda na to, że czujecie, że jest w nim coś, o co nadal warto walczyć.”
- Omów ich negatywny cykl.
Następnie terapeuta omawia i dzieli się zarysem negatywnego cyklu, który para zaczęła opisywać. Przeformułowujemy ich konflikty i problemy w kategoriach więzi – jak radzą sobie z emocjonalnym odłączeniem, z niepokojem, jak utykają. Jeśli częścią cyklu jest emocjonalna lub fizyczna przemoc, należy to odzwierciedlić i upewnić się, czy każdy z partnerów chce wyższego poziomu bezpieczeństwa w ich związku i czy są zmotywowani, aby nad tym razem pracować. Jeśli para prezentuje cykl reaktywny (wypalony domagający się oraz domagający się obecnie zwykle wycofujący się partner), należy odzwierciedlić zarówno pierwotny cykl jak i ten bieżący i powiedzieć jak do niego doszli.
Przykład – Para 1:
„Słyszę od ciebie Ray, że walczysz o partnerską relację, zachęcając Matta, żeby znalazł pracę czy żeby przestał pić. Często masz wrażenie: „Jestem sam w tym związku,” a nie chcesz, żeby tak było. Potrzebujesz przy sobie Matta. Ty Matt, gdy słyszysz słowa Raya, odbierasz je jako krytykę i lądujesz w tym ciemnym miejscu, gdzie gorzej myślisz o sobie, a to jeszcze bardziej oddala cię od Raya. A im bardziej się odsuwasz lub starasz się uśmierzyć ból alkoholem, tym bardziej Ray czuje się samotny i jeszcze bardziej się domaga. I obaj czujecie się odłączeni i samotni w tym negatywnym wzorcu. Czy dobrze to rozumiem?”
Przykład – Para 2:
„Anaroso, powiedziałaś, że chcesz po prostu czuć, że Rich cię słyszy, że go obchodzisz. I gdy zaczynasz czuć, że tak nie jest, kiedy on cichnie lub nie odpowiada, to zabiera cię do tego miejsca w środku, w którym czujesz się zupełnie sama. I wtedy zaczynasz walczyć o kontakt, dajesz Richowi znać, że go potrzebujesz, przypominając mu o zmywaniu lub mówiąc, żeby odłożył telefon. A ty Rich, kiedy Anarosa mówi to wszystko, słyszysz, że jest na ciebie zła, że coś źle zrobiłeś i że to wszystko twoja wina, milkniesz, żeby nie pogarszać sytuacji. Odsuwasz się, aby chronić siebie. A im bardziej się odsuwasz, tym bardziej samotna czuje się Anarosa i tym bardziej domaga się, bo potrzebuje wiedzieć, że ci zależy. Oboje grzęźniecie w tym bolesnym tańcu.”
- Omów ważne momenty ich indywidualnych historii – jak odnoszą się one do ich wzorców regulacji emocji i radzenia sobie oraz jak wpływają na związek.
W tej części terapeuta omawia wybrane ważne doświadczenia z historii życia każdego z partnerów, które być może zdefiniowały sposób, w jaki partnerzy widzą siebie oraz związki oraz jak nauczyli się radzić sobie z trudnymi emocjami. Możemy uwzględnić tu znaczące straty lub doświadczenia traumatyczne, zarówno w dzieciństwie jak i w dorosłości. Jeśli to możliwe, dzielimy się również tym, jak inne aspekty ich tożsamości oraz życiowych doświadczeń mogły wpłynąć na ich strategie radzenia sobie i funkcjonowania w świecie i w związkach: pochodzenie rasowe i etniczne, kultura, orientacja seksualna, tożsamość płciowa i jej ekspresja, imigracja oraz akulturacja, doświadczenia ucisku, marginalizacji, ubóstwa.
Przykład – Para 1:
„Matt, kiedy dzieliłeś się ze mną swoją historią, pomogło mi to zrozumieć nieco jak to się dzieje, że tak szybko wpadasz w poczucie wstydu. Wsciekłość twojego ojca i jego krytycyzm sprawiały, że czułeś się mały, tak jakby coś było z tobą nie tak. Gdy zdałeś sobie sprawę, że jesteś inny, nauczyłeś się ukrywać i uśmierzać ból alkoholem. Gdy się ujawniłeś na studiach i odnalazłeś sobie podobnych, wreszcie poczułeś, że gdzieś przynależysz. Nie dziwi mnie, że gdy czujesz, że zawodzisz Raya, jest to tak bolesne. Ray, dorastałeś z samotnie wychowującą cię mamą i nauczyłeś się być silny, trwać i brać na siebie więcej. Mama była dla ciebie wzorem do naśladowania i wspierała ciebie i wielu twoich przyjaciół w procesie coming out’u. Wyobrażam sobie, że to sprawiło, że jeszcze boleśniejsze było odkrycie niewierności Matta. Byłeś pierwszą osobą w rodzinie, która poszła na studia i jako osoba czarnoskóra musiałeś pracować podwójnie, ale pozwoliłeś sobie na narzekanie. Poczucie samotności w najważniejszym dla ciebie związku sprawia, że stawianie czoła światu jest jeszcze trudniejsze.”
Przykład – Para 2:
„Anaroso, wyobrażam sobie, że tych w chwilach, gdy tracisz emocjonalny kontakt z Richem, to uczucie samotności przypomina ci te chwile gdy zostawałaś sama w domu na wiele godzin jako mała dziewczynka. Wówczas nie mogłaś narzekać, ponieważ twoja rodzina ciężko pracowała, żeby przystosować się do nowego życia w USA, a ty chciałaś być dobrą córką. Ale w środku byłaś przestraszona i pragnęłaś, aby ktoś cię pocieszył. Teraz, z Richem, już możesz się skarżyć i protestować. Rich, w twojej rodzinie nauczyłeś się, że zachowanie spokoju i nieokazywanie emocji jest ważne. Było ono cenione jako wyraz siły. Kiedy się złościłeś lub widziałeś jak rodzice się kłócą, nauczyłeś się sam o siebie troszczyć i sam sobą zajmować. Chwalono cię za osiągnięcia, zatem starasz się nadal robić więcej i robić rzeczy właściwie w nadziei, że Anarosa to doceni.”
- Omów czynniki zewnętrzne (kontekst ich życia), które mogą wpływać na związek.
W tej części sesji chcemy przywołać inne czynniki, które mogły przyczynić się do trudności w związku: na jakim etapie są jako para, przeszłe i bieżące stresory (bezpłodność, utrata pracy, przejście na emeryturę, małe dzieci, problemy zdrowotne, w tym te związane ze zdrowiem psychicznym, kwestie związane z imigracją, problemy finansowe, niewierność, nadużywanie substancji psychoaktywnych), różnice międzykulturowe, urazy więzi, traumatyczne doświadczenia w przeszłości, dostęp do wsparcia z zewnątrz lub jego brak.
Przykład – Para 1:
„Matt, Ray, wasz związek przeszedł na przestrzeni lat wiele wzlotów i upadków: okresy bycia w związku na odległość, zbliżenie się w czasie żałoby po śmierci bliskiego przyjaciela, utrata pracy przez Matta. Wiem Matt, że zwolnienie z pracy było dla ciebie szokiem i zacząłeś się zastanwiać czy jesteś wystaczająco dobry, czy się nadajesz. Ray, ty wspominałeś, że bycie jedynym żywicielem w tym związku sprawia, że martwisz się o finanse, bo twoje oszczędności topnieją. Wydaje mi się również, że niewierność Matta kilka lat temu pozostawiła w Rayu ranę, która nadal się nie zagoiła. Pomimo tego, że jesteście jako para w innym miejscu, zaufanie między wami pozostało kruche, a to pogłębia ból braku bliskości w tych momentach, kiedy jesteście w negatywnym cyklu. W podobny sposób, nadużywanie alkoholu przez Matta zwiększa poczucie niepewności u Raya: Czy na pewno mogę na ciebie liczyć?”
Przykład – Para 2:
„Anaroso, Rich, jesteście razem od 20 lat i wiele przeszliście. Wiem, że bycie rodzicami dorastających dzieci bywa wyzwaniem dla każdego i cieszę się, że w tym obszarze waszego związku sprawy mają się dobrze. Szczególnie, że nie macie zbyt wiele wsparcia ze strony rodziny. Anaroso, twoje trudności w relacji z córką są zupełnie normalne choć oznaczają, że potrzebujesz jeszcze więcej wsparcia ze strony Richa. Rich, mówiłeś, że bycie żywicielem rodziny jest dla ciebie źródłem dumy, jednak stres związany z pracą pojawiający się w ostatnich miesiącach wywarł na ciebie dodatkową presję, którą silnie odczuwałeś. Trudno ci było o tym mówić. Wiem też, że oboje martwicie się tym, że wasze dzieci mogą doświadczać prześladowania w szkole z racji ich mieszanej tożsamości etnicznej. Wasze pochodzenie jest dla was źródłem siły, choć istnieją między wami różnice kulturowe, które czasem dostarczają dodatkowych napięć.”
- Przedyskutuj cele i przedstaw plan terapii oraz informacje o procesie terapii EFT.
W tej części sesji, musimy ustalić czy partnerzy mają wspólne cele na terapię. Jeśli tak, to przechodzimy do omówienia mapy EFT, która ma ich doprowadzić do większej bliskości i poczucia bezpieczeństwa. Opisujemy w przystępny sposób proces terapii EFT tak jak odnosi się on do danej pary. Jeśli partnerzy mają różne cele (np. jedna z osób chce się rozstać, podczas gdy druga chce pracować nad związkiem), naszą rolą jako terapeuty jest odzwierciedlenie różnic i wsparcie każdego z partnerów w wyrażeniu swoich własnych celów do drugiej osoby. Jesteśmy konsultantami procesu, a to wymaga, żebyśmy jasno komunikowali czy terapia jest możliwa, czy niewskazana, i dlaczego.
Przykład – Para 1
„Słyszę, że obaj pragniecie zmienić ten negatywny cykl i mieć bezpieczniejszą więź. W naszej wspólnej pracy będziemy poznawać ukryte uczucia, które napędzają reakcje protestu i odsuwania się. Będę wam pomagać w rozmawianiu ze sobą nawzajem, będąc w kontakcie ze swoją wrażliwą częścią. Będę sprawdzać, jak nam idzie – wasze informacje zwrotne są dla mnie bardzo cenne. Jest również możliwe, że nadużywanie alkoholu przez Matta w celu kojenia siebie może maskować depresję. Zalecam konsultację z psychiatrą oraz terapię indywidualną. Czy jesteś na to otwarty Matt? Skoro byłeś w stanie utrzymać trzeźwość w przeszłości, uważam, że możesz to zrobić ponownie przy odpowiednim wsparciu.”
Przykład – Para 2
Jestem pełna nadziei Anaroso i Richu, że uda się wam odnaleźć drogę do bezpiecznej więzi ze sobą nawzajem. W naszej wspólnej pracy będziemy badać, co wyzwala frustrację lub zlość u Anarosy oraz co jest pod spodem. Będziemy pomagać Richowi otwierać się i dzielić z tobą, Anarosa, jakie to dla niego jest doświadczenie, gdy się oddala. Gdy będziecie oboje stawać się bardziej świadomi swoich ruchów w tańcu odłączenia, będziecie w stanie wychwytywać je i wychodzić z negatywnego cyklu. Wszyscy wpadamy w takie cykle. Będziecie się uczyć jak naprawiać pęknięcia i wracać do siebie, do bliskości. W trakcie sesji będę prosić, żebyście czasem mówili bezpośrednio do siebie nawzajem, aby doświadczyć nowego sposobu rozmawiania i ćwiczyć go. Dajcie mi znać, jeśli coś źle zrozumiem lub będę szła zbyt szybko.”
Przekazywanie informacji zwrotnych może trwać od 10 do 30 minut, w zależności od sytuacji i od poziomu zaangażowania pary w ten proces. Większość par docenia to, że ktoś przemyślał głęboko ich sytuację, ich doświadczenia. Wiemy, że zrobiliśmy to dobrze, kiedy widzimy dwie potakujące jednocześnie głowy. Jeśli zgadzamy się co do celów terapii, możemy od razu ją zacząć.
„Rozwiązaniem tego problemu jest, po pierwsze, pomoc partnerom w ujrzeniu swojego związku jako tańca więzi, w rozpoznaniu ich wpływu na siebie nawzajem oraz rozpoczęcie wspólnej pracy w celu ograniczenia negatywnego tańca i niepewności, którą on napędza.” – Sue Johnson (str. 154, Attachment Theory in Practice)
Autorkami artykułu są Zoya Simakhodskaya – certyfikowana terapeutka, superwizorka i trenerka EFT oraz Irina Wen – certyfikowana terapeutka i superwizorka EFT z Nowego Jorku.
Artykuł został oryginalnie opublikowany po angielsku w newsletterze ICEEFT nr 50, lato 2021. Tłumaczenie za zgodą ICEEFT (Międzynarodowe Centrum Doskonałości w EFT).
Przetłumaczyła Kamila Kamińska – certyfikowana terapeutka i superwizorka EFT, terapeutka EMDR, członkini Polskiego Stowarzyszenia EFT (PSEFT) oraz Brytyjskiego Centrum EFT (BEFT).
