Na początek, chcemy wyrazić wdzięczność naszym kolegom pracującym w nurcie EFT, Sue Johnson, Zoya Simakhodskaya, oraz Michael Moran za wsparcie i hojność w rozwijaniu i dzieleniu się pomysłami, z których część przedstawiamy w tym artykule. W ciągu ostatnich kilku lat naszych rozmów i dzielenia się zasobami na temat seksualności w EFT, pomysły te zostały zintegrowane w naszą konceptualizację i słownictwo, tworząc ramy pracy z seksualnością w EFT. Trudno byłoby rozdzielić źródła wspomnianych idei. W tym duchu, artykuł ten, napisany przez Lisę Blum i Silvinę Irwin, jest tak naprawdę projektem grupowym. Dziękujemy, drodzy koledzy i cieszymy się na dalszą owocną współpracę!
Ten artykuł jest trzecim i ostatnim z serii „Seks i EFT”. W pierwszym artykule z tej serii Porozmawiajmy o seksie (nawet jeśli jest trudno) (lato 2020, s.7) badaliśmy, jak rozmawiać otwarcie i skutecznie o seksie z naszymi klientami. W następnym artykule Określanie seksualnego cyklu pary (jesień 2020, s.2) opisywaliśmy, jak śledzić cykl seksualny pary wraz ze studium przypadku. Niniejszy zaś artykuł będzie o tym, jak pomóc parze, która straciła ze sobą kontakt erotyczny lub wręcz kontakt fizyczny, czuły dotyk jakiegokolwiek rodzaju, powrócić do tego kontaktu w bezpieczny i afirmujący sposób, wykorzystując technikę odegrań w EFT.
Terapeuci często mierzą się z sytuacją, kiedy to wykonując dobrą pracę EFT z parami wnoszącymi skargi dotyczące ich życia seksualnego, zauważają, że emocjonalny kontakt w parze poprawia się, werbalne umiejętności identyfikacji i wyjścia z impasu odłączenia rosną, a jednak partnerzy nie zaczynają ponownie angażować się w fizyczny dotyk lub kontakt seksualny. To nie jest znak, że terapia zawodzi, ani że para jest oporna. Jest to często dowód na to, że w przypadku niektórych par fizyczna intymność nie wznawia się natychmiast wraz z intymnością emocjonalną. Niektóre pary, które chcą ponowne nawiązać relacje intymne, mogą to zrobić płynnie, podążając za wytwarzającym się emocjonalnym bezpieczeństwem i połączeniem, ale nie wszystkie. W naszym doświadczeniu klinicznym, większość par pracujących nad odłączeniem seksualnym wymaga pewnej pomocy i prowadzenia w procesie ponownego zaangażowania fizycznego w bezpieczny sposób.
Te pary potrzebują pomocy w nadaniu sensu swoim działaniom; wiele z nich nie może tak po prostu wejść w sferę fizyczną jedynie za pomocą słów – to nie wystarczy. Łatwo zapomnieć, jak znaczącą część świata doświadczamy poprzez nasze zmysły i ile z naszych uczuć, reakcji, spostrzeżeń jest przetwarzanych przez nasz system nerwowy, który jest autonomiczny (czyli mimowolny i nieświadomy), a więc w przeważającej mierze dla nas niezauważalny. Komunikacja na tym niewerbalnym, fizjologicznym poziomie, jest bramą do seksualnego porozumienia.
Nasze ciała są w ciągłej niewerbalnej komunikacji ze sobą nawzajem. Im bardziej znaczące jest przywiązanie do innej osoby, tym bardziej jesteśmy dostrojeni do jej stanu fizjologicznego, emocjonalnego i tym bardziej prawdopodobne jest odzwierciedlenie jej stanu przez nas. Kontakt wzrokowy, wyraz twarzy, ułożenie ust, gesty ciała, ton głosu, częstość oddechów, tętno – to jest właśnie język naszych ciał. Bezpieczne i synchroniczne zbliżenie seksualne wymaga mówienia tym właśnie językiem – językiem ciała.
Poproszenie pary o zainicjowanie ćwiczeń związanych z kontaktem fizycznym jest odpowiednikiem werbalnego odegrania w EFT. Tylko w doświadczaniu czegoś nowego ze swoim partnerem, w „tu i teraz” przeżywania tego nowego rodzaju kontaktu, wrażliwości i wzajemnej dostępności, para może poczuć się inaczej ze sobą nawzajem i doświadczać zmiany. Te inicjowane prośby o kontakt fizyczny nazywamybehawioralnymi odegraniami.
Kiedy jest właściwy czas na wprowadzenie takich ćwiczeń?
Oto kilka czynników, po których możemy poznać, że para jest gotowa rozpocząć ćwiczenia dotykowe:
- Etap 1 terapii idzie dobrze;
- Następuje de-eskalacja, partnerzy są w stanie zidentyfikować swój cykl i, w większości przypadków, zatrzymywać go;
- Bezpieczeństwo wzrasta: para identyfikuje poczucie większego zaufania i otwartości na siebie nawzajem;
- Para prosi o sposoby ponownego nawiązania kontaktu fizycznego lub jest otwarta na sugestie terapeuty dotyczące eksploracji sposobów powrotu do dotyku.
Gdzie zacząć? Jakich ćwiczeń dotykowych potrzebują?
Ocena sytuacji, jak zawsze, jest kluczowa. Niektóre pary, na przykład Peter i Katrina, naprawdę zboczyli ze ścieżki nawet nieseksualnych, zwykłych czułych kontaktów w trakcie ponad półtorej dekady bycia razem. Każde z nich utrzymuje wokół siebie niewidzialną fizyczną bańkę, aby uniknąć nieprzyjemnego kontaktu z drugą stroną, aby nie wzbudzić przypadkiem pożądania, ochoty na seks, który wydaje się teraz tak pełen napięcia i niemożliwy.
Pary potrzebują pomocy w zidentyfikowaniu blokad uniemożliwiających nawiązanie kontaktu. Na przykład, czy para może swobodnie patrzeć sobie w oczy, dzieląc intymną chwilę? Jeśli nie, mogą zacząć od nawiązywania kontaktu wzrokowego. Patrzenie sobie w oczy pozwala parze nawiązać głęboki intymny kontakt, na razie bez potrzeby pogłębiania go przez dotyk. Czy ta para w ogóle jest w stanie się dotknąć? Jeśli nie, mogą zacząć od podstawowych przejawów okazywania sobie czułości. Ustalenie wspólnych rytuałów budzenia się, wyjść i powrotów do domu itp. może pomóc parom „wrócić do nawyku” dotykania się i okazywania czułości poprzez kontakt fizyczny. Czy para może się razem zrelaksować, przytulić na kanapie czy okazać czułość w łóżku? Jeśli nie, mogą zacząć od skanowania ciała i ćwiczeń wspólnego oddychania, zaprojektowanych tak, aby spowalniać ich ciała, zsynchronizować, wejść w stan wspólnie odczuwanej relaksacji i emocjonalnej obecności. Czy para łatwo się angażuje w okazywanie uczuć i kontakt fizyczny, ale bacznie pilnuje, aby pozostać po nieseksualnej stronie tego kontaktu? Jeśli tak, to mogą zacząć od ćwiczenia tzw. ogniska zmysłowego (ang. sensate focus) – więcej na ten temat poniżej.
ĆWICZENIA DOTYKOWE SĄ ZARÓWNO DIAGNOSTYCZNE JAK I TERAPEUTYCZNE:
ODEGRANIA BEHAWIORALNE
Używamy tych ćwiczeń dotykowych w ten sam sposób w jaki terapeuta EFT prosi jednego z partnerów o zwrócenie się do drugiego i werbalne wyrażenie czegoś intymnego i wrażliwego w nowy sposób. Pary, które utraciły kontakt ze swoim dotykiem, czują się bardzo bezbronne, podatne na zranienie, starając się podjąć go ponownie. Zarówno przy odegraniach słownych jak i odegraniach behawioralnych, używamy tego samego zestawu umiejętności.
„Katrina, jakie to byłoby uczucie zaplanować noc z Peterem, kiedy oboje zgodzilibyście się dać sobie trochę czasu, zamknąć drzwi i zrobić kilka powtórzeń Oddychania dla Par, które właśnie trenowaliśmy? Co się w tobie pojawia, kiedy wyobrażasz sobie siebie robiącą to?” (Porcjujemy tu ryzyko związane z odegraniem, prosząc Katrinę, aby najpierw wyobraziła je sobie).
„Peter, jakie to byłoby dla Ciebie, jeśli Katrina zaplanowałaby taką noc z tobą w tym momencie? Co zauważasz teraz w swoim ciele?” (Otwieramy Petera na responsywność, osłabiając jego blokady, eksplorując jego emocje pierwotne).
Pomaganie parom w zmierzaniu do miejsca, w którym mogą podjąć się i zaangażować we wspólne ćwiczenia dotykowe, jest bogatym źródłem wiedzy o ich cyklu seksualnym. Bodźce i wyzwalacze reakcji, na które zwracają uwagę, znaczenia jakie nadają, ujawniające się wówczas tendencje do działania, odczucia z ciała czy wtórne i pierwotne emocje, które się pojawiają – to wszystko stanowi niezastąpione bogactwo informacji dla rozumienia, eksploracji, wyjaśniania oraz doświadczania, co dzieje się, gdy jedno z pary sięgnie po drugie poprzez fizyczny, intymny kontakt.
W przypadku Petera i Katriny, odkryte zostało całe mnóstwo uczuć i przekonań do przepracowania, aby pomóc im finalnie dotrzeć do miejsca, w którym byli w stanie zgodzić się na wspólne ćwiczenia oddechowe. Opór Katriny związany był z obawą, że ich, już nieco starsze, dzieci, będą świadome zamknięcia drzwi sypialni przez rodziców (co było rzadkością) i jej niepokojem, jakie dzieci nadadzą temu znaczenie oraz jak to wpłynie na uczucia dzieci do nich jako rodziców. Reakcja Petera na obawy żony początkowo potwierdziła jego negatywne założenia, że Katrina martwi się bardziej o dobrostan emocjonalny dzieci niż jego, bo przestał być dla niej priorytetem. Wszystkie te uczucia są żywo obecne, jeszcze zanim para w ogóle zamknie drzwi, pierwszy raz od lat. Jak para mogłaby mieć wystarczająco mentalnej, emocjonalnej i fizycznej przestrzeni na seks, jeśli uważnie nie przepracowałaby wspólnie tych trudności?
Równie ważne jest zbadanie przez terapeutę, co nastąpiło już po tym, gdy para umówiła się ze sobą na wspólne wykonanie ćwiczenia. Rozmowa o tym, co się wydarzyło a co nie, jest ważniejsza (przynajmniej początkowo) niż to, czy para faktycznie wykonała zadanie. Dobre pytania do takiej dyskusji obejmują:
- Czy oni to zrobili? Dlaczego lub dlaczego nie? Co stanęło na przeszkodzie? Czy rozmawiali o zrobieniu / nie zrobieniu tego i jak to było dyskutować o tym lub nie?
- Jaki był poziom komfortu / dyskomfortu dla każdego z nich?
- Czy plan był wspólnie ustalany? Kto zainincjował? Jakie to było uczucie?
- Jeśli mówią, że nie mieli czasu, pomóż im zrozumieć, o co tak naprawdę chodziło: ograniczenia czasowe, opór, strach, niepokój?
- Często jest wiele warstw uczuć kryjących się pod tym, co sukces w ćwiczeniu oznaczałby dla obu stron. Co oznaczałoby dla każdego z partnerów wykonanie ćwiczenia i odkrycie czegoś nowego i innego? Jakie uczucia by to wyzwoliło?
Podczas tych dyskusji terapeuta nasłuchuje doświadczenia ukrytego między słowami klienta, odkrywając, co było przyjemne, ekscytujące, przerażające, inne i dlaczego. Podczas gdy każdy partner przetwarza swoje doświadczenie w interakcji, pytamy drugiego partnera: „Jak to jest słyszeć to? Co się z tobą dzieje? Czy możesz odwrócić się i powiedzieć o tym swojemu partnerowi?” Budujemy ich relacyjną komunikację i zdolność do pogłębiania więzi w obszarze seksualnym.
Katrina zderzyła się z czymś, czego się nie spodziewała i czego sobie nie uświadamiała, godząc się na podjęcie ćwiczeń z Peterem. Odkryła, że czuje się bardzo niekomfortowo ze sposobem, w jaki Peter ją obejmuje, ponieważ przywodziło jej to na myśl widziane przez nią stare zdjęcie, kiedy Peter obejmował w taki sposób poprzednią partnerkę. Nieufność Katriny wobec obecnych uczuć Petera do jego „eks” wzmogła się, kiedy rok czy dwa temu znalazła w jego rzeczach wspomniane zdjęcie. Katrina zawsze podejrzewała, że jego poprzednia partnerka była prawdziwą miłością Petera, zaś ona rozczarowującym zastępstwem. Póki ramiona Petera obejmowały Katrinę w sposób uruchamiający to wspomnienie zdjęcia, nie znajdywała ani myśli ani słów na ogarniający ją głęboki niepokój. Dopiero w momencie, kiedy wyłamała się z ich próby przeprowadzenia ćwiczenia, tłumacząc to usłyszanym wołaniem jednego z dzieci, ta głęboko trzymana blokada ujrzała światło dzienne.
W naszej pracy z parą w nurcie EFT, “nieudane” odegranie dostarcza mnóstwa ważnych informacji o blokadach partnerów przed intymnością. Akceptujemy te trudności, eksplorujemy i delikatnie dzielimy na mniejsze tak długo aż para będzie mogła przeprowadzić całe, wspierane, udane doświadczenie wzajemnej wrażliwości, bycia przyjętym i odwzajemnionym, odczuwania pełnej czułości reakcji partnera.
Skąd wiemy, kiedy pogłębić ćwiczenia dotykowe w bardziej intymnym kierunku?
Terapeuta może rozpoznać oznaki postępu, jaki robi para, podobnie jak ocenia progres przy odegraniach słownych:
- Para jest w stanie przeprowadzać odegrania (tutaj: ćwiczenia dotykowe) z większą regularnością i łatwością.
- Partnerzy okazują mniej lęku przy inicjowaniu sensualnych czy seksualnych zachowań.
- Oboje partnerzy przejawiają większą zdolność do bycia obecnym i responsywnym w momentach odsłonięcia czy intymności.
- Partnerzy mają coraz większe możliwości i umiejętności cieszenia się swoją zmysłowością i skupiania się na swojej i partnera przyjemności.
Kiedy para przejawia te oznaki postępu, ćwiczenia dotykowe również mogą zostać pogłębione w kontekście wzajemnego otwarcia, kontaktu oraz intymności.
Jak pomagam parom rozpocząć na nowo życie seksualne?
Praca z blokadami przed kontaktem fizycznym jest pracą, która postępuje warstwowo: pomoc parze w “oderwaniu” wierzchniej warstwy trudności pozwala odkryć kolejną, głębszą warstwę wymagającą ujawnienia i wspólnego poznania. W pewnym momencie, jeśli para definiuje to jako wspólny cel, partnerzy mogą zechcieć odnowić swoje życie seksualne, jakkolwiek to rozumieją. Aby pomóc im na tej drodze, cennym narzędziem okazuje się użycie Sensate Focus (Ognisko Zmysłowe), ułatwiające odzyskanie swobody i komfortu w sferze seksualnej związku.
Sensate Focus jest przede wszystkim wykorzystaniem idei mindfulness (uważności rozumianej jako nieoceniająca, akceptująca obecność – przyp. tłum) wspomagającej radzenie sobie z seksualnymi lękami i dystraktorami (włączając w to wzorce i postawy partnerów wobec przyjemności, satysfakcji i podniecenia). Sensate Focus to zbiór konkretnych ćwiczeń, które uczą parę jak świadomie przekierowywać uwagę na bodźce dotykowe, umożliwiając ich ciałom naturalną reakcję zmysłową.
Jako, że zakres tego artykułu nie pozwala na dalsze pogłębianie tematyki Sensate Focus, możemy sięgnąć po znakomity przewodnik: Sensate Focus in Sex Therapy autorstwa L. Weiner C. Avery-Clark. Ćwiczenia są jasno ułożone, z instrukcjami dla terapeuty, jak przygotować, podsumować i następnie przeprocesować zadania. Mówiąc anegdotycznie, to że wiele par zgłasza, że nie mogły wykonać ćwiczeń, lub że Sensate Focus im nie pomogło, nie jest zazwyczaj związane z jakimś błędem w samych ćwiczeniach. To raczej „warstwy” blokad, które należy najpierw zbadać, wpływają na gotowość pary do wznowienia fizycznej intymności. Wyobraź sobie „porażkę”, jakiej Katrina i Peter mogliby doświadczyć, gdyby ich terapeuta zaczął od Sensate Focus, kiedy jeszcze nie potrafiliby się swobodnie objąć. Para, której negatywny emocjonalny i seksualny cykl blokuje ich fizyczną intymność, musi go najpierw nazwać i rozbroić. W przeciwnym razie, uruchamianie Sensate Focus „na zimno”, jest jak proszenie pary o wskoczenie do głębokiego basenu zanim poczują się komfortowo, stojąc w wodzie. Przedwcześnie wprowadzając tego typu ćwiczenia, ryzykujemy, że po raz kolejny para doświadczy uczucia porażki w budowaniu zdolności do nawiązywania kontaktów seksualnych.
Wiemy, że silna więź emocjonalna i bezpieczeństwo są niezbędnymi składnikami rozkwitu relacji seksualnej, ale czasami nie jest to wystarczające, aby ożywić sferę intymną pary. EFT jest wyjątkowo dobrze przygotowane do eksplorowania i integrowania zarówno emocjonalnych jak i seksualnych elementów cyklu pary w efektywny sposób. Terapeuta EFT jest wyposażony w narzędzia do wzmacniania i wspierania rozwoju niezbędnej podstawy bezpieczeństwa, aby pomóc parom w podejmowaniu ryzyka i systematycznie odkrywać i przepracowywać blokady, które utrudniają partnerom sięgnięcie po wspólną intymność. Integrując spojrzenie, oddech, dotyk i bardziej złożone ćwiczenia Sensate Focus, terapeuta EFT korzysta ze swoich umiejętności konsultanta procesu do tworzenia choreografii fizycznych/seksualnych odegrań. Używamy naszych narzędzi EFT, aby wspierać i prowadzić parę ku wzmocnieniu ich emocjonalnej i seksualnej relacji.
Autorkami artykułu są: dr Silvina Irwin, terapeutka, superwizorka i trenerka EFT oraz dr Lisa Blum, terapeutka i superwizorka EFT z Centrum EFT w Los Angeles, USA
Artykuł został oryginalnie opublikowany po angielsku w newsletterze ICEEFT nr 48, zima 2020. Tłumaczenie za zgodą ICEEFT (Międzynarodowe Centrum Doskonalenia w EFT).
Przetłumaczyła Małgorzata Pogorzelska – seksuolog kliniczny i psychoterapeuta, współzałożycielka Stowarzyszenia EFT Polska , absolwentka EFT Externship I Core Skills.
