Czego terapeuci EFT nasłuchują w trakcie sesji i jak wybierają następny ruch na podstawie tego, co właśnie usłyszeli lub zaobserwowali? Jedną z najbardziej praktycznych i unikalnych cech EFT jako terapii doświadczeniowej jest prowadzenie zapewniane przez prototypowe reakcje klienta lub „markery” wewnętrznego doświadczenia. W książce „Creating connection” Sue Johnson mówi, że markery sygnalizują terapeucie, aby zwrócił na coś uwagę i interweniował.
Jest to pierwszy z trzech artykułów opisujących markery, których należy nasłuchiwać podczas dostrajania się z chwili na chwilę do każdego partnera oraz do wpływu, jaki partnerzy wywierają na siebie w każdym momencie tu i teraz. W pierwszym artykule przedstawimy werbalne i niewerbalne markery mikroprocesów sygnalizujące terapeucie uwagę i odpowiedź klienta. Drugi skoncentruje się na reagowaniu na te markery w deeskalacji Etapu 1, a trzeci będzie badał markery pojawiające się w trakcie wyłaniania się i transformacji podczas wydarzeń tworzących więź z Etapu 2.
Zwróć uwagę! Mikroprocesy niewerbalne:
Terapeuci, którzy wydają się mieć magiczną zdolność dostrajania się do doświadczeń emocjonalnych partnerów w cyklu negatywnym, po prostu znakomicie zwracają uwagę na niewerbalne mikroprocesy. Niezbadane emocje, te, do których jeszcze nie dotarliśmy, a które napędzają negatywny cykl, często ujawniają się w niewerbalnych mikroprocesach zachodzących w tle werbalnego „hałasu”. Obejmują one: subtelne ruchy ciała, takie jak cofanie się, drobne zmiany w głosie lub lekkie wzruszenie ramionami; wyraźne gesty, takie jak szerokie ruchy ramieniem, odwracanie się, mocna gestykulacja dłonią; fizjologiczne oznaki pobudzenia, takie jak głębokie westchnienia lub nagłe wdechy; i zachowania blokujące, takie jak napinanie mięśni twarzy lub odcięcie. Zwróć uwagę! Te markery limbicznego mózgu, cielesnego pobudzenia, wskazują, że przywiązaniowy system walki-ucieczki został aktywowany.
Miękkie, proste, powolne i jawne śledzenie tych markerów jest pierwszą i podstawową odpowiedzią, która służy tworzeniu bezpieczniejszej więzi. Odzwierciedlaj to, co się wydarzyło, odtwarzaj proces, przywołuj emocje za pomocą R.I.S.S.S.C., używaj pytań przywołujących, aby uzyskać dostęp do różnych składowych emocji – wyzwalacza, pobudzenia cielesnego, znaczeń lub tendencji do działania. Stosuj przypuszczenia wykorzystujące metafory na temat rdzennych doświadczeń klienta, gdy na przykład widzisz napiętą, odciętą odpowiedź: „Krew odpłynęła z twojej twarzy, jakbyś był kompletnie zamrożony, gdy…” i wielokrotnie sprawdzaj niewerbalne i werbalne wskaźniki u każdego z partnerów, czy dokładnie z nimi rezonujesz.
Posłuchaj wiodącego znaczenia wypowiedzianych słów. Mikroprocesy werbalne:
Gdy partnerzy reagują na sygnały wskazujące niebezpieczeństwo, emocje zawarte w ich odpowiedziach często przejawiają się w słowach, których używają. Na przykład: „Jestem po prostu odrętwiały” – prawdopodobnie nie oznacza, że klient nic nie czuje, ale raczej, że ma wrażenie odrętwienia lub zamrożenia, które terapeuta może aktywnie przywołać. Aby to zrobić, terapeuta spowalnia proces i „rozpakowuje” reakcję emocjonalną, pomaga klientowi zidentyfikować konkretny bodziec, który wyzwolił w nim reakcję, znaczenie, jakie nadał temu bodźcowi: „Co to ci mówi?”, reakcję z ciała, tendencję do działania: „Co masz ochotę zrobić /co zwykle robisz w takich chwilach?” oraz ulotną pierwotną reakcję emocjonalną na zagrożenie, która ma miejsce tuż przed pojawieniem się odrętwienia (emocja wtórna): „Czego doświadczałeś w ułamku sekundy, tuż przed tym, jak zdrętwiałeś?”.
Podobnie: „Nie chcę się bać” – implikuje strach. Terapeuta odpowiada za pomocą empatycznych odzwierciedleń, pytań przywołujących i empatycznych przypuszczeń w kontekście cyklu i bezpośrednio na krawędzi tego, co klient wyraził, ale nie w pełni ubrał w słowa: „Mówisz: Nie chcę się bać, (powtórz powoli: Nie chcę się bać), ale zastanawiam się, czy jakaś część ciebie po prostu… może boi się?<< Klientka: „Hmm, może trochę, tak.” Terapeuta: „Czy mogę poprosić, żebyś została – została z tą odrobiną strachu? Czy czujesz to teraz tutaj? (pauza – poszukaj niewerbalnego potwierdzenia, że rezonujesz z klientką). „Za każdym razem, gdy on zwraca się do swojej matki, a nie do ciebie, twój lęk staje się trochę większy? Czy tak?” (skontaktuj się z nią, śledź jej niewerbalną odpowiedź). „Czy czujesz teraz ten strach?” (daj jej czas na sprawdzenie i odpowiedź). „Gdzie w swoim ciele to czujesz?” (Daj jej czas na odkrycie i zareagowanie – wskazuje na brzuch i gardło). „O wiele, wiele bezpieczniej jest złościć się i obwiniać go, że nie puścił matki, niż dzielić się z nim tym strachem, prawda?” (przypuszczenie) „W swoim typowym cyklu nie czujesz się wystarczająco bezpiecznie, aby dzielić się tym strachem – nawet nie chcesz sama odczuwać tego strachu, a zamiast tego wpadasz w złość i obwiniasz? Czy tak?” (śledzenie). „To ma w takim razie sens, że kiedy wyczuwasz, że on się od ciebie odsuwa, przełykasz panikę, czujesz zacisk w żołądku i ściskasz gardło, a następnie atakujesz go”.
Inne werbalne mikromarkery ukrytych emocji, wyczuwalne w wypowiedzianych słowach, wymagają uwagi terapeuty i precyzyjnej odpowiedzi. Kiedy wypowiedź klienta wydaje się przepełniona emocjami, np.: „To mnie mrozi”, odzwierciedlij, uwypuklij lub podaj przypuszczenie, jaki element cyklu jest żywy. „To cię mrozi? Hmm, trochę tak, jakby… kiedy słyszysz, jak to mówisz, przez twoje ciało przebiega dreszcz?”
Przekieruj klientów, którzy odchodzą od krawędzi doświadczenia:
Kiedy klienci podają wyćwiczone opisy, o ścisłej, jednolitej jakości i wydaje się, że nie ma możliwości wniknięcia w doświadczanie klienta, bądź przejrzysty w obserwacji, użyj śledzenia, pytania przywołującego, zrób powtórkę opisującą proces, to co się właśnie wydarzyło lub znajdź metaforę zawierającą przypuszczenie na temat podstawowych doświadczeń klienta w cyklu: „Opisujesz to naprawdę dobrze, a kiedy opisujesz to, co musiało być bardzo trudne, zastanawiam się – Jak to musi dla ciebie być?” (transparentność/pytanie przywołujące). Albo: „Kilka razy, kiedy próbowałem cię zapytać, jakie to jest dla ciebie, kontynuowałeś opisywanie (transparentność i śledzenie) prawie tak, jakbyś czuł silną potrzebę przekazania każdego szczegółu, zanim twoja historia zostanie zatrzymana?” (przypuszczenie, oparte na cyklu krytyka/żądanie, wycofanie/obrona). Kiedy klienci zaczynają się rozgadywać, ćwicz pełne szacunku przerywanie: „Po prostu cię tu spowolnię, dobrze?” i ponownie skoncentruj się na jakimś uchwycie emocjonalnym lub wróć do procesu: „Przed chwilą twój głos drżał, gdy mówiłaś do niego: Czy naprawdę tak myślisz?” Kiedy klienci używają ogólnych, rozmytych określeń z płaskimi, zdystansowanymi opisami, bądź bezpośredni i przesuwaj niejasne w żywe, ogólne w szczegółowe, abstrakcyjne w konkretne, globalne w osobiste, a „wtedy” w „teraz”, używając emocjonalnie sugestywnego języka. Do partnera, który nieustannie unikał emocji i mówił bez przerwy, terapeuta zwraca się: ”Czy czujesz coś, gdy twoja żona mówi: Nie zniosę już samotności?” Klient odpowiada: „Czy czuję coś?! Powinieneś mnie zobaczyć, kiedy jadę do Dieppe!” Terapeuta odpowiada: „I to znowu pojawia się, gdy ona mówi: Nie zniosę już dłużej samotności?”
Werbalne i niewerbalne mikroprocesy sygnalizują terapeucie, aby zwrócił uwagę i reagował z wyczuciem na najmniejsze porcje ukrytych i wyłaniających się emocji. Wiele markerów zachowuje znaczenie na wszystkich etapach terapii, w każdym kroku procesu EFT:
- Werbalny lub niewerbalny marker wskazujący na zerwanie sojuszu wskazuje na ponadczasowe znaczenie reagowania z podstawową empatią i uprawomocnieniem na niezaangażowanego lub konfrontacyjnego partnera.
- Nagła niewerbalna reakcja klienta na partnera wskazuje, że został dotknięty jakiś znaczący lęk związany z przywiązaniem, nawet przez nanosekundę. Marker ten nakazuje terapeucie spowolnienie procesu i odtworzenie momentu wywołania reakcji, aby pobudzić ukrytą emocję lub skupić się na emocji ukrytej w odpowiedzi niewerbalnej.
- Nagłe wyjście ze strony jednego partnera lub nagły powrót do negatywnego cyklu wskazuje na potrzebę zdecydowanego i delikatnego przekierowania procesu z powrotem do eksploracji, która miała miejsce tuż przed tym „wyjściem”.
Ponieważ zaangażowanie klientów podczas sesji w przetwarzanie emocjonalne jest predyktorem sukcesu w EFT, ważne jest, aby terapeuci nabrali umiejętności dostrajania się i reagowania na werbalne i niewerbalne markery mikroprocesów. Przeglądanie nagrań wideo własnych i innych sesji terapeutycznych jest prawdopodobnie najlepszym sposobem na dostrojenie umiejętności kierowania się markerami procesu i skuteczne uprzywilejowanie procesu ponad treścią.
Autorką artykułu jest: Lorrie Brubacher, MEd, LMFT (NC) RMFT, terapeutka, superwizorka i trenerka EFT z Carolina Center for EFT, USA.
Artykuł został oryginalnie opublikowany po angielsku w newsletterze ICEEFT nr 14, lato 2012. Tłumaczenie za zgodą ICEEFT (Międzynarodowe Centrum Doskonalenia w EFT).
Przetłumaczyła Małgorzata Pogorzelska – seksuolog kliniczny PTS i psychoterapeuta CBT, współzałożycielka Stowarzyszenia EFT Polska, absolwentka EFT Externship i Core Skills.
