Terapeuci EFT mają przywilej posiadania banku badań, które informują nas o kluczowych czynnikach prowadzących do terapeutycznej zmiany. Prosty akronim TEA (pol. tłum. herbata) nawiązuje do mapy trzech głównych czynników związanych z procesem terapii EFT, jakimi są: zadaniowe przymierze (ang. Task alliance), doświadczeniowa głębia (ang. Experiential depth) i partnerskie interakcje (ang. Affiliative interactions).
„T” (ang. task) jako zadaniowe aspekty przymierza terapeutycznego
Przymierze terapeutyczne jest zazwyczaj postrzegane jako zawierające trzy powiązane ze sobą, ale odrębne komponenty. Są to: ciepła, pełna zaufania więź między terapeutą a klientem; zgodność co do celów terapeutycznych; postrzegane znaczenie zadań prezentowanych na terapii. Zadaniowy aspekt przymierza uznaje się w EFT za bardzo ważny.
W celu rozwijania i monitorowania zaufania klienta do procesu terapii, terapeuta EFT przekazuje klientowi informacje na temat tego procesu. Rozpoczyna się to od nazywania i oswajania istniejących wzorców interakcji, w które klienci (indywidualni, pary, czy rodziny) wpadają. Siła w zadaniowym aspekcie przymierza (T) jest potrzebna, aby wzmacniać to, co zostało w badaniach zidentyfikowane jako dwa kluczowe aktywne czynniki zmiany – pogłębianie emocjonalnego doświadczania (E) oraz kształtowanie na sesji partnerskich interakcji (A), tzw. odegrań. Jeśli klienci nie widzą konieczności pogłębiania emocjonalnego doświadczania i partnerskich interakcji na sesji albo nie wystarczająco ufają terapeucie, aby zaangażować się w proces, terapia może nie postępować.
Zadaniowe przymierze jest budowane dzięki empatycznej, uznającej, autentycznej obecności terapeuty, której częścią jest transparentność terapeuty, pokazywanie klientom, jak ich próby radzenia sobie z depresją czy ratowaniem związku są jednocześnie przyczyną i skutkiem doświadczanego dystresu. Klienci często wyrażają zakłopotanie, kiedy są proszeni, aby zwolnić i pozostać z pojawiającą się emocją lub ujawnić nowo pojawiające się doświadczenie emocjonalne bezpośrednio wobec drugiej osoby. Uprawomocnienie tego dyskomfortu i bycie transparentnym wobec procesu buduje zaufanie. W terapii par, dla przykładu, może brzmieć to następująco: “Wiem, że może cię to wprawiać w zakłopotanie. Wiem, że już mi o tym powiedziałeś. Jednakże, podzielenie się tym bezpośrednio z partnerem może być nowym doświadczeniem. Czy byłbyś w stanie dać wam szansę na to nowe doświadczenie?”. Kiedy partner uznaje to za zbyt trudne, aby zwrócić się do partnera i otworzyć przed nim, terapeuta EFT akceptuje tę trudność i pozostaje skupiony na zadaniu, dzieląc swoją prośbę na mniejsze porcje: “Powiedz jej proszę, że: To jest teraz zbyt trudne dla mnie, żeby ci powiedzieć, jak bardzo Cię nie dopuszczam do siebie, kiedy wyglądasz na zezłoszczoną”. Ten proces wygląda podobnie w terapii rodzin z członkiem rodziny i w terapii indywidualnej, kiedy klient jest proszony, aby pozostał przy nowo pojawiającej się emocji, a potem ujawnia to przywołanej w wyobraźni ważnej osobie lub terapeucie. Dodatkowo, terapeuta EFT buduje zadaniowe przymierze, zachowując kontrolę and sesją, uprawomocniając reaktywność, przekierowując sesję w celu stworzenia poczucia bezpieczeństwa, a także przez przeformułowywanie impulsywnych reakcji jako prób regulowania lęków przywiązaniowych oraz emocji pierwotnych (to ostatnie określane jest przez Sue Johnson jako „przechwytywanie pocisków”).
Terapeuci EFT zwracają baczną uwagę na to, czy klient postrzega zadania jako istotne, czego wskaźnikiem jest ich gotowość do uczestniczenia w identyfikowaniu i pogłębianiu uczuć oraz w interpersonalnych intymnych odsłonach. Sprawdzają także percepcję klienta co do istotności zadań, otwarcie zapraszając go do przekazywania informacji zwrotnych związanych z jego poczuciem komfortu i zaufania do procesów zachodzących w terapii. Terapeuci sprawdzają to na końcu sesji, zyskując otwartość klientów na proces terapeutyczny, odzwierciedlając i uprawomocniając dyskomfort związany z zadaniami, w których biorą udział, oferując także prawdziwą przejrzystość związaną z procesem. Odzwierciedlenia procesu w tu i teraz, takie jak w Kroku 1 Tanga EFT, są konieczne, aby stworzyć i utrzymać zadaniowe przymierze. Krok 5 w Tangu EFT, kiedy to terapeuta podsumowuje i integruje pracę klientów na sesji, podkreślając zmiany i odnosząc je do celów i pragnień klientów, również istotnie przyczynia się do budowania przymierza zadaniowego.
„E” (ang. experiential) jako doświadczeniowa głębia doświadczenia emocjonalnego
Aby pogłębić emocjonalne doświadczenie, angażujemy klientów w doświadczenie dbając o zachowanie przez klienta odpowiedniego dystansu roboczego wobec ich emocji. Klienci poruszają się pomiędzy dystansem a bliskością wobec emocjonalnego doświadczenia. Śledzenie i uprawomocnianie tego ruchu może powodować wzrost świadomości i głębokości doświadczania. Stopniowo, w obrębie okna tolerancji klienta, terapeuta poszukuje sposobu na wzrost dostrojenia się klienta do jego wewnętrznego odczuwalnego przepływu. Terapeuta EFT „pomieszcza” rozregulowanego klienta lub pobudza i wzmacnia doświadczanie klienta, który jest odłączony od swojego wewnętrznego doświadczenia. Podstawowe empatyczne odzwierciedlenie i Krok 2 Tanga EFT są świetnymi narzędziami, aby to osiągnąć.
Mapą procesu dla klinicystów, pomocną aby się dostroić do poziomu doświadczania klientów, jest Skala Doświadczania (EXP; Klein i wsp., 1986), która została stworzona dla celów badawczych. Skala ta składa się z siedmiu poziomów emocjonalnego doświadczania.
Na niskich poziomach tej skali (poziom 1-3) klient jest zdystansowany od swojego wewnętrznego doświadczenia. Klient opowiada o zdarzeniach czy ideach bez ekspresji emocji lub może rozmawiać o emocjach czy myślach bez ich doświadczania. (Klient może się odłączać od aktualnego doświadczenia poprzez nadpobudliwość lub dezaktywowanie).
Średni poziom emocjonalnego doświadczania (poziom 4) poziomem minimalnym aby prowadzić psychoterapię doświadczeniową. Na tym poziomie klient jest auto-refleksyjny, angażuje się w uczucie przepływu wewnętrznego doświadczenia, doświadcza emocji „na żywo”, w żywy sposób na daną chwilę.
Na wysokich poziomach tej skali (poziom 5-7) pojawiają się nowe głębie doświadczania, wyłania się brzeg doświadczenia oraz zmiana wewnętrznego poczucia (ang. felt shift). Klient zyskuje świadomość wcześniejszych ukrytych uczuć i znaczeń, a także angażuje się w nową głębokość doświadczeń i perspektyw. Na tych poziomach pojawiają się korektywne doświadczenia emocjonalne.
Poziom 5 – skupia się na pojawianiu brzegu mglistego, ukrytego doświadczenia – ubiegającego się o to, by rozwinąć je szczegółowo.
Poziom 6 – eksploruje nowo odkryte doświadczenie, które jest bardzo aktywne, żywe, bezpośrednie, zmieniające się lub domykające.
Poziom 7 – klient doświadcza ekspansywnego, wiarygodnego źródła nowych znaczeń i działań; świeżego sposobu poznania.
Prostym przykładem raczej wrogiego “wycofującego” o imieniu Marty, który przechodzi od niskich poziomów doświadczania do bardziej ekspansywnej świadomości wewnętrznego doświadczenia, jest ten opisany poniżej:
- Niskie poziomy doświadczania: “Krytycyzm jest wszechobecny! Nie ma końca wymyślania mi i pieklenia się nawet o to, w jaki sposób używam chusteczki!”
- Średnie poziomy doświadczania, jak na Poziomie 4: “Tak trudno jest mi, kiedy nie mogę jej zadowolić. Tak trudno jest mi, kiedy widzę, że nie jest szczęśliwa”.
- Wyższe poziomy doświadczania: „Dla mnie – jest to seria miażdżących porażek – staram się uderzać w piłkę, ale nigdy nie udaje mi się dojść do pierwszej bazy. Moje kiszki poskręcane są strachem, że nie jestem dla niej wartościowy.”
Kiedy wewnętrzne doświadczanie emocjonalne Marty’ego się pogłębia, przenosi się on z niejasnej frustracji do precyzyjnie odczuwanej walki wewnętrznej odnoszącej się do poczucia bycia nieszczęśliwą u jego partnerki, jego przygniatającego poczucia porażki w zaspokojeniu jej i jego podstawowego lęku przywiązaniowego, związanego z lękiem przed byciem ostatecznie odrzuconym. Ta wzrastająca świadomość na poziomach 5-7 mobilizuje jego podstawowy przywiązaniowy lęk i żal z powodu dystansu, który jest pomiędzy nim a partnerką i motywuje do ujawnienia siebie w sposób asertywny i czuły oraz zaryzykowania emocjonalnej intymności ze swoją partnerką.
Przykładem z terapii indywidualnej EFT (ang. EFIT) może być Tiffany, która ma lękowo-unikający styl przywiązania – napędza się w panice i odcina, aby kontrolować ból. Blokuje czucie – szczególnie wtedy, kiedy ma flashbacki i ponownie odtwarza przeszłą traumę. Opisuje ona lustrzany wzorzec bycia osądzaną przez innych (cykl interpersonalny) a osądzaniem samej siebie (cykl wewnętrzny). Tiffany mówi nonszalancko, gdy opisuje (Poziom 3), jak przez ostatnia dekadę usuwała ojca ze swojego życia, gdy mówi, że nie interesuje jej relacja z nim. Następnie, zagłębia się w nowo doświadczone pragnienie (Poziom 4) relacji z ojcem. Idąc głębiej na Poziom 5, pojawia się więcej reakcji emocjonalnych – złość, smutek, strach o brak akceptacji jej ojca dla jej partnera, który jest mieszanej rasy. Na Poziomie 6 dociera do specyficznych lęków przed oceną, odrzuceniem i opuszczeniem, które wcześniej zapakowała i schowała. Angażuje się głęboko na Poziomie 7 w wyobrażone spotkanie ze swoim ojcem, na którym wyraża swój ból oraz pragnienia związane z nim, aby usłyszał, jak bardzo ją zranił we wrażliwym momencie jej adolescencji. Doświadczenie na Poziomie 7 zmienia jej wewnętrzny obraz siebie z niemożliwości bycia kochaną na bycie wartą kochania.
Celowe dostrajanie się, bycie przy, odzwierciedlanie i poszerzanie emocjonalnego doświadczenia jest sposobem, w jaki terapeuta EFT pomaga klientom w uważności na ich odczuwany przepływ wewnętrznego doświadczenia, a potem ponownie pomaga przetworzyć emocje i ukształtować nowe sposoby reagowania. Badania procesu w EFT odkryły, że bardziej intensywne emocjonalne doświadczanie przez klienta związane jest z drugim aktywnym elementem zmiany – bardziej partnerskim reagowaniem w odegraniach, które kształtuje korektywne emocjonalne doświadczenia. Korektywne emocjonalne doświadczenia pojawiają się podczas partnerskiego sięgania i odpowiadania na wyższych poziomach emocjonalnego doświadczania.
„A” jak partnerskie (ang. affiliative) interakcje
Partnerska postawa jest definiowana jako ciepła, troskliwa, czuła, wrażliwa, ciekawa, opiekuńcza i doceniająca. W przeciwieństwie, postawa nie-partnerska jest definiowana jako wroga, dominująca, lekceważąca, zimna, ignorująca oraz obwiniająca. Terapeuci EFT monitorują, wpierają i wzmacniają partnerskość w Kroku 3 Tanga EFT, poprzez reżyserowanie emocjonalnie zaangażowanego odsłaniania wrażliwych części siebie w odegraniach.
Spotkania z asertywnością i spójnie wyrażaną złością są także emocjonalnie zaangażowane, odsłaniają wrażliwe miejsca i prowadzą do wzrostu jasności i spójności oraz do pojawiania się nowych znaczeń i zachowań. W Kroku 4 Tanga, terapeuci EFT uzyskują od klientów ciepłe i dostrojone reakcje. W sytuacjach, w których osoba odpowiadająca nie jest ciepła i dostrojona, terapeuta EFT uprawomocnia doświadczenie w tu i teraz i kontynuuje przetwarzanie bieżącego doświadczenia. Postawy wrogości lub braku partnerskości wymagają od terapeuty wzrostu empatycznej ciekawości i uprawomocniania, aby umożliwić odsłanianie podatnych na zranienie miejsc i zaangażowane reagowanie.
W przykładzie z Martym powyżej, on wyraził swoje obawy, że straci w oczach swojej partnerki i podjął ryzyko, aby poprosić o jej akceptację i ukojenie, co spowodowało zaskoczenie i ciepłą, współczującą odpowiedź jego partnerki. Jednak w przypadku Tiffany, jej podobne, podatne na zranienie ujawnienie emocji wobec wyobrażonego ojca, nie spotkało się z partnerską, ciepłą i wspierającą odpowiedzią. Przeciwnie – ona odebrała odpowiedź lekceważącą i umniejszającą. Uprawomocnienie terapeuty dla jej rozczarowującego spotkania zmieniło jednak myślenie Tiffany o sobie – zobaczyła siebie jako zasługującą na miłość i wsparcie – i pomogło jej rozpoznać jej wewnętrzny obraz innych. Jej wzrastająca umiejętność konsolidacji pozwoliła jej rozróżnić pomiędzy tymi, którzy są niegodni zaufania i niebezpieczni (ojciec) od tych, którzy są wiarygodni i godni zaufania (jej bliscy przyjaciele i terapeuta).
TEA daje proste przypomnienie o trzech aktywnych czynnikach prowadzących do sukcesu terapii EFT: zadaniowe przymierze, doświadczeniowa głębia oraz partnerskie interakcje. Badania EFT stale dowodzą, że głębokość emocjonalnego doświadczania i bardziej partnerskie interakcje na sesjach EFT są predyktorami lepszych rezultatów w regulacji emocji, leczeniu traumy i satysfakcji w związku. Transparentność i otwartość terapeutów EFT wobec klientów, związana z procesem terapii pomaga budować i utrzymać pewność klientów, że te terapeutyczne czynniki są ważne w zaspokojeniu ich potrzeb.
Szlifuj swoje umiejętności TEA
Przeglądaj nagrania sesji z treningów EFT oraz ze swoich własnych procesów terapeutycznych.
- Aby podnieść swoje dostrojenie do zaufania klienta co do istotności procesu terapeutycznego, szukaj przykładów transparentności terapeuty co do procesu. Zidentyfikuj momenty, kiedy terapeuta prosi klienta o feedback i otwarcie mówi o procesie w tu i teraz. Zauważ, jak bardzo transparentność co do procesu podnosi zaangażowanie klientów.
- W celu podniesienia swoich umiejętności w angażowaniu klientów w emocjonalne doświadczanie na Poziomie 4 i wyższych, obserwuj ruchy klientów ku i od doświadczania tu i teraz. Zidentyfikuj, co robi terapeuta, aby pogłębiać doświadczanie.
- Aby podnieść swoje umiejętności w umożliwianiu interakcji partnerskich i uprawomocnianiu braku interakcji, zidentyfikuj kiedy i jak interakcja i spójność są odzwierciedlane lub wzmacniane podczas spotkań. Rozpoznaj także, kiedy uprawomocnienie terapeuty dla braku interakcji może pomagać w posunięciu procesu na przód.
Lorrie Brubacher, MEd, LMFT (NC) RMFT EFT Terapeuta, Superwizor i Trener w Carolina Center for EFT
Artykuł został oryginalnie opublikowany po angielsku w newsletterze ICEEFT nr 48, zima 2020/2021. Tłumaczenie za zgodą ICEEFT (Międzynarodowe Centrum Doskonalenia w EFT).
Przetłumaczyła Marta Czarnecka-Iwańczuk – psycholog kliniczny i psychoterapeuta, członek PSEFT, absolwentka szkoleń EFT Externship i Core Skills.
